สมรรถนะ แนวคิดสมรรถนะ (Compctency) และทฤษฎีภูเขาน้ำแข็ง
ในปี ค.ศ. 1973 McClelland ได้เขียนบทความวิชาการเรื่อง "Testing for Competence rather than Intelligence" ซึ่งถือเป็นจุดกำเนิดของแนวคิดเรื่องสมรรถนะที่สามารถอธิบายบุคลิกลักษณะของคนว่าเปรียบเสมือนกับภูเขาน้ำแข็ง (Iceberg)
ทฤษฎีภูเขาน้ำแข็ง (iceberg theory) เป็นทฤษฎีที่ Dr. David Mc Clenlland เป็นผู้คิดค้น ซึ่งเป็นการนำเอาแนวคิดเปรียบเทียบบุคลิกของคนในการทำงานกับการเห็นภูเขาน้ำแข็งในทะเล ใช้ในการวิเคราะห์สมรรถนะของบุคคลแต่ละคนในการทำงานในองค์กร โดยจะแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่อยู่เหนือน้ำจะเป็นส่วนที่มองเห็นสังเกตและวัดได้ง่าย และส่วนที่อยู่ใต้น้ำซึ่งเป็นส่วนที่มองไม่เห็น แต่จะมีปริมาณที่มากกว่าส่วนที่เห็นทำการสังเกตและวัดประเมินค่าได้ยากกว่า ซึ่งทั้งสองส่วนถือเป็นสิ่งจำเป็นจะต้องมีแรงผลักดันเบื้องลึก เพื่อให้เกิดความก้าวหน้าในการทำงาน สมรรถนะสามารถแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
1. ส่วนที่มองเห็นหรือเทียบภูเขาน้ำแข็งส่วนที่อยู่เหนือน้ำ เป็นส่วนที่มองเห็นและพัฒนาได้ง่าย ประกอบด้วย
1.1 ทักษะ (Skills) คือ ความสามารถในการทำงานทั้งทางร่างกาย และจิตใจ เช่น ทักษะการพูด ทักษะการคิดวิเคราะห์ ทักษะการวางแผน เป็นต้น
1.2 องค์ความรู้ (Knowledge) คือ ความรู้เฉพาะด้าน เช่น ความรู้คณิตศาสตร์ ความรู้ด้านการใช้คอมพิวเตอร์ เป็นต้น
2. ส่วนที่มองไม่เห็น หรือ เทียบกับก้อนภูเขาน้ำแข็งส่วนที่จมอยู่ใต้น้ำ เป็นส่วนที่มองไม่เห็น สังเกตได้ยาก การเปลี่ยนแปลงแก้ไขหรือพัฒนาก็ทำได้ยาก ในส่วนนี้จะมีผลกระทบต่อพฤติกรรมการทำงานของแต่ละคนที่มีการแสดงออกให้เห็น ประกอบด้วย
2.1 บทบาททางสังคม (Social Role) คือ บทบาท หน้าที่ หรือความรับผิดชอบ ที่ได้รับอิทธิพลค่านิยมที่แต่ละคนต้องการให้สังคมรับรู้ตัวตนของแต่ละคนว่าเป็นอย่างไร เช่น อยากให้คนอื่นมองว่าตนเองเป็นคนเก่ง เป็นคนที่มีความเป็นผู้นำ บางคนชอบที่จะได้รับบทบาทหัวหน้า เป็นต้น
2.2 ภาพลักษณ์ภายใน (Self-image) คือ ทัศนคติ ค่านิยม และความคิดเห็นเกี่ยวกับภาพลักษณ์ของตนเอง หรือสิ่งที่แต่ละคนเชื่อว่าตนเองเป็น เช่น การเป็นคนมีทัศนคติที่ดีหรือร้าย การเป็นคนที่มีความเชื่อในตนเอง การเป็นคนมีความมั่นใจสูง เป็นต้น
2.3 อุปนิสัย (Trait) คือ บุคลิกลักษณะประจำตัวที่อธิบายถึงแต่ละคน เป็นสิ่งที่ใช้ตอบสนองต่อสถานการณ์ในชีวิตประจำวันอยู่ตลอดจนเกิดความเคยชิน เช่น ลักษณะที่เป็นคนง่าย ๆ มีความยืดหยุ่น การเป็นคนเจ้าระเบียบ เป็นต้น
2.4 แรงจูงใจ (Motive) คือ แรงจูงใจหรือแรงขับภายในที่ทำให้เกิดพฤติกรรมที่มุ่งไปสู่สิ่งที่เป็นเป้าหมายของแต่ละคน เช่น การตั้งเป้าหมายที่ท้าทาย การกำหนดรางวัลโบนัส หรือการพยายามทำให้สำเร็จตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ เป็นต้น
ประโยชน์ของทฤษฎีภูเขาน้ำแข็ง สามารถนำมาใช้ในการวางแผนการพัฒนาบุคคลากรในองค์กร โดย
1. ช่วยให้เข้าใจในพฤติกรรมของมนูษย์ที่มีให้ทราบและนำมาจัดกลุ่มในการวางแผนพัฒนาในแต่ละด้าน
2. ช่วยให้สามารถวางแผนเพื่อคัดเลือกบุคคลที่มี ลักษณะดี มีความรู้ ทักษะ ความสามารถ และตลอดจนพฤติกรรมที่เหมาะสมกับงานได้เป็ยระบบและทำได้ง่ายขึ้น
3. ช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานทราบถึงระดับความสามารถของตัวเอง ว่าอยู่ในระดับใดและจะต้องพัฒนาในเรื่องใดบ้าง
4. ช่วยสนับสนุนให้ตัวชี้วัดหลักของผลงานให้สามารถบรรลุเป้าหมาย
5. ป้องกันไม่ให้ผลงานเกิดจากโชคชะตาเพียงอย่างเดียว ซึ่งถ้าหากมีการวัดสมรรถนะแล้ว จะทำให้สามารถตรวจสอบได้ว่าผู้ปฏิบัติงานคนใดจะสามารถประสบความสำเร็จเพราะโชคช่วยหรือด้วยความสามารถของเขาเอง
6. ช่วยให้เกิดการหล่อหลอมไปสู่สมรรถนะขององค์กรที่ดีขึ้น
7. ใช้ประโยชน์ในการพัฒนาฝึกอบรมแก่พนักงานในองค์กร
ที่มา https://www.ocsc.go.th
รวบรวมข้อมูลและรูปภาพ www.iok2u.com
---------------------------------------
สมรรถนะ (Competency) รวมข้อมูล
---------------------------------------