Nares ไทย ลุยเมืองกาญนะจ๊ะบุรี (3) ประวัติเพลงเขมรไทรโยค

รูปที่ 1 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินประพาสตำบลไทรโยค 

#มันไหลจอกโครม จอกโครม มันดังจ้อกจ้อก จ้อกจ้อก โครมโครม

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินประพาสตำบลไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี พร้อมด้วยเจ้านายและข้าราชบริพารเป็นขบวนใหญ่ถึง 2 ครั้ง คือในพ.ศ. 2420 ครั้งหนึ่ง และ พ.ศ. 2431 อีกครั้งหนึ่ง

อันระยะทางตั้งแต่ลำน้ำแควน้อยไปจนกว่าจะถึงตำบลไทรโยคนั้น ล้วนเป็นทัศนียภาพอันเกิดจากธรรมชาติที่งดงามอย่างประหลาด ในลำน้ำที่มีทั้งเรี่ยว แก่ง เกาะ มากมาย สองฟากฝั่งก็มีพฤกษชาตินานาชนิด ภูเขา น้ำพุ และสัตว์ป่า ส่งเสียงวิเวกวังเวง ล้วนแต่สิ่งที่นำอารมณ์ของกวีและศิลปินให้บังเกิดสุนทรียภาพ ในห้วงลึก และสร้างสรรค์สิ่งนั้นแสดงออกมาตามวิชาการของแต่ละท่าน

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ นั้น ขณะที่โดยเสด็จพระราชดำเนินในครั้งแรก (พ.ศ. 2420) มีพระชนมายุเพียง 14 พรรษา แต่ในการเสด็จพระราชดำเนินครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2431) ท่านมิได้โดยเสด็จพระราชดำเนินด้วย เพราะทรงมีหน้าที่รักษาราชการทางพระนคร กระนั้นก็ตาม การที่ได้ทรงโดยเสด็จพระราชดำเนินในครั้งแรกนั้นบรรดาความงามเพลิดเพลินของสถานที่และเสียงสัตว์นานาชนิด ก็ยังคงติดพระหฤทัยของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศฯ ตลอดมา

พ.ศ. 2431 สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศฯ กำลังทรงดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการอยู่ ทราบกำหนดว่า พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จประพาสไทรโยคในตอนปลายปี เพราะฉะนั้น ท่านจึงได้ปรับปรุงวงดนตรีในรูปวงมโหรี และยังทรงแต่งเพลงขึ้นใหม่อีกเพลงหนึ่ง โดยมีพระประสงค์ที่จะโฆษณาถึงความงาม ความเพลิดเพลิน อันมีอยู่ในระหว่างทางจนถึงตำบลไทรโยค ทำนองเพลงที่ทรงแต่งขึ้นนั้น ได้ทรงนำทำนองเพลงเขมรกล่อมลูก 2 ชั้นของเก่ามาเป็นหลัก ส่วนบทร้องก็ทรงนำเอาความทรงจำตั้งแต่โดยเสด็จพระราชดำเนินครั้งแรกมาเป็นแนวทางพระนิพนธ์ และได้นำเพลงนี้ออกบรรเลงถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เป็นครั้งแรก ในพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา เมื่อวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2431 ก็เป็นที่พอพระราชหฤทัย และได้รับความนิยมจากผู้ที่ได้ฟังเป็นอันมาก

ส่วนชื่อเพลงนั้น พระองค์ท่านผู้ทรงนิพนธ์ ก็ทรงเรียกอยู่ว่า “เขมรกล่อมลูก” แต่เนื่องจากนักร้องบ้าง นักดนตรีบ้าง และผู้ที่ได้ยินได้ฟังเป็นที่พอใจบ้าง ซึ่งไม่ทราบว่าชื่อเพลงอะไร ก็มักจะไต่ถามหรือปรารภถึงว่า “เพลงเขมรอะไรนะที่มีไทรโยค” หรืออะไรทำนองนี้ ในที่สุดก็เรียกกันเป็นที่หมายรู้ว่า “เขมรไทรโยค” และก็กลายเป็นชื่อเพลงไปในที่สุด

(คัดบางส่วนจากบทความเรื่อง “ประวัติเพลงเขมรไทรโยค” ของนายแพทย์พูนพิศ อมาตยกุล, พฤศจิกายน ๒๕๓๑)

เพลงไทยเดิม “เขมรไทรโยค” มีเนื้อร้อง ดังนี้

บรรยายความ ตามไท้ เสด็จยาตร ยังไทรโยค ประพาส พนาสณฑ์

(น้องเอย . . . เจ้าไม่เคยเห็น)

ไม้ไร่ หลายพันธ์คละ ขึ้นปะปน ที่ชายชล เขาชะโงก เปน็โกรกธาร

น้ำพุพุ่งซ่าน ไหลมาฉาดฉาน เห็นตระการ มันไหลจอกโครม จอกโครม

มันดังจ้อกจ้อก จ้อกจ้อก โครมโครม

น้ำใส ไหลจนดู หมู่มัสยา กี่เหล่าหลาย ว่ายมา ก็เห็นโฉม

(น้องเอย . . . เจ้าไม่เคยเห็น)

ยินปักษา ซ้องเสียง เพียงประโคม เมื่อยามเย็น พยับโพยม ร้องเรียกรัง

เสียงนกยูงทอง มันร้องโด่งดัง หูเราฟัง มันร้องกระโต้งโฮง กระโต้งโฮง

มันดังก้อก ก้อก ก้อกก้อก กระโต้งโฮง

เผื่อใครลืมทำนอง หรือไม่รู้จักเพลงนี้ก็กดลิงก์ข้างล่างได้เลยจ๊ะ

https://youtu.be/kzPn_29LY84?si=DmLPJlu1JudgeJ3b

.

-------------------------