Lertsin 032 ทรัพย์ในดินถิ่นกะเหรี่ยงคอยาว (1)

32. ทรัพย์ในดินถิ่นกะเหรี่ยงคอยาว (1)

ย้อนหลังไป 37 ปี ถ้าข้าราชการท่านใดได้รับคำสั่งย้ายไป จังหวัดแม่ฮ่องสอน จะถูกเพ่งเล็งว่ามีความผิดโดนลงโทษให้ไปประจำที่ไกลปืนเที่ยงสุดๆ แต่สำหรับผมเมื่อรู้ว่าต้องไปสำรวจธรณีวิทยาที่แม่ฮ่องสอน ดีใจมาก เตรียมตัวไปพบกับสิ่งใหม่ๆ ที่น่าสนใจ เพราะทำงานมา 6 ปี ประจำอยู่ภาคใต้ตลอดมีไปภาคอื่นบ้างก็เพียงชั่วครู่ชั่วยาม บอกพี่แฉะว่าผมพร้อมลุย

แม่ฮ่องสอน ในปี พ.ศ. 2527 เป็นเพียงเมืองเล็กๆ ที่ดูสงบเงียบน่าอยู่ ผู้คนเป็นกันเองโดยเฉพาะอย่างยิ่งก๊วนข้าราชการที่เหมือนรู้จักกันหมด เพราะมีร้านข้าวต้มมื้อดึกอยู่ร้านเดียวเห็นหน้ากันเกือบทุกวัน ข้าราชการระดับหัวหน้าส่วนของจังหวัดรู้แล้วว่าเรามาสำรวจหิน แร่

วันหนึ่ง สารวัตรใหญ่ แนะนำให้รู้จักพ่อเลี้ยงเทพ และสล่าตุ๋ย ซึ่งเป็นนักธรณีวิทยารุ่นน้องพี่แฉะ ว่าเขาไปทำเหมืองพลวงอยู่ฝั่งรัฐกะยา และนำเข้าแร่อย่างถูกกฎหมาย สล่าตุ๋ยชวนไปดูเหมืองอุโมงค์ พี่แฉะหันมามองหน้าผม โธ่..ไม่ขัดอยู่แล้ว ผมมันนักธรณีวิทยาขาลุย ไม่ถามด้วยซ้ำว่าไปอย่างไร อันตรายไหม รู้แต่ว่าคงได้ความรู้ และท้าทายความสามารถดี เพราะเคยเรียนแต่ในห้องเรียน ถ้าได้เห็นของจริง คงเข้าใจการเกิดแร่มากขึ้น

จากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน นั่งรถไปที่บ้านห้วยเดื่อ ต่อด้วยการลงเรือหางยาวล่องตามลำน้ำปาย เมิ่อถึงด่านน้ำเพียงดิน พ่อเลี้ยงเทพขึ้นไปพูดคุยกับเจ้าหน้าที่ศุลกากรสักพักก็ลงมาเดินทางต่อ เขาบอกว่ากำลังจะเข้าเขตรัฐกะยาแล้ว ลำน้ำเดียวกันแต่คนละประเทศ น้ำปายยังไปอีกไกลกว่าจะบรรจบกับแม่น้ำสาละวิน พ่อเลี้ยงเทพถามว่าจะแวะดูวิถีชีวิตของกระเหรี่ยงคอยาวไหม มีเวลาครึ่งชั่วโมง เรื่องแบบนี้ไม่เคยขัดใจใคร ได้เห็นทั้งสาวสูงวัย สาวรุ่น และเด็ก ที่ใส่กำไลคล้องคอ ตอนอายุยังน้อยมีไม่กี่เส้น อายุมากขึ้นก็เพิ่มจำนวนกำไล ทำให้ดูคอยาวขึ้น กะเหรี่ยงแดงกลุ่มนี้มีความเชื่อว่า ยิ่งใส่กำไลคอมากเท่าไร ยิ่งสวยมากเท่านั้น แล้ว

กลางคืนนอนหลับไหม ไม่ค้ำคอหรือ อดถามไม่ได้ ได้คำตอบที่ตรงประเด็น "ถอด"

ได้เวลาเดินทางต่อด้วยเรือหางยาวลำใหม่ คนขับคนใหม่ พ่อเลี้ยงเทพแนะนำว่าคนขับเรือเป็นนายกรัฐมนตรีของรัฐกะยา โอ้โฮ เราระดับวีไอพีขนาดนี้เลยหรือ เป็นบุญของเราแท้ ต้องคุยกับท่านนายกฯเสียหน่อย เขาบอกที่รัฐกะยามีประธานาธิบดีดูแลทั้งหมด ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเหมือนหัวหน้าหน่วยปฏิบัติการ ถามเขาว่าคัดเลือกกันยังไง เขาสีหน้าเรียบเฉย ตามองไปข้างหน้า เบาเสียงเครื่องเรือเล็กนัอย แล้วตอบว่า "นับหัวทหารพม่า" ผมหมดคำถามโดนพลัน

เวลาผ่านไปเท่าใดลืมสนิท เรือมาจอดท่าเปลี่ยนเป็นเดินทางด้วยรถจี๊บเปิดประทุน พลขับดูมีความรู้มาก พูดได้ทั้งไทยและอังกฤษ ความรู้รอบตัวดี มีเครื่องพิมพ์ดีดที่เป็นภาษากะเหรี่ยงอยู่ด้วย ภายหลังจึงรู้ว่าเขาเป็นหน่วยองครักษ์ที่ประธานาธิบดีส่งมาให้ดูแลพวกเรา แสดงว่าพ่อเลี้ยงเทพคงใหญ่ไม่เบาในดินแดนแห่งนี้ จนบ่ายคล้อยจึงถึงปากอุโมงค์เหมืองแร่

พ่อเลี้ยงเทพบอกว่าทีมงานเจาะอุโมงค์เป็นคนไทยที่สล่าตุ๋ยหามาให้จาก ดอยโง้ม แพร่ แน่นอนฝีมือในการเจาะอุโมงค์ต้องระดับเซียน เพราะที่ดอยโง้ม แหล่งแร่วุลแฟรม ในประวัติศาสตร์เหมืองแร่ของไทย ที่ได้ชื่อว่าเป็น เท็กซัสแห่งล้านนา มีการทำเหมืองหลายแบบ รวมทั้งเจาะอุโมงค์แบบไร้ทิศทาง หากไม่มีฝีมือทำไม่ได้เด็ดขาด พอพูดถึงดอยโง้ม อีกชื่อหนึ่งก็ผุดขึ้นมา "เขาศูนย์ "นครศรีธรรมราช เท็กซัสแห่งด้ามขวานไทย ที่เป็นแหล่งแร่วุลแฟรมเหมือนกัน ระหว่างปี 2510-2520 พื้นที่ทั้งสองแห่ง มีคนแห่เข้าไปทำเหมืองวุลแฟรมนับหมื่น และมีคดีฆาตรกรรมนับพัน

เดินเข้าไปในอุโมงค์สัก 100 เมตร เริ่มเห็นสายแร่พลวงเงิน แทรกตัวอยู่ในหินทราย พ่อเลี้ยงเทพบอกว่าเจาะตามสายแร่มา แต่พอมาถึงตรงนี้ คนเจาะบอกว่าหินแตกมาก ต้องระวังเป็นอย่างยิ่ง กลัวอุโมงค์ถล่มแถมแร่ก็ไม่ค่อยมี พี่แฉะหันมาบอกว่าให้วัดแนวรอยเลื่อน บอกวัดไม่ได้ แตกเละไปหมด พักใหญ่ๆ ลูกพี่ก็บอกว่ากลับเหอะ โห อยากได้ยินมานานแล้ว แม้ว่าในอุโมงค์จะมีการระบายอากาศดีมาก แต่เห็นสภาพหินแล้วก็หวั่นใจเหมือนกัน ไม่อยากถูกฝังในต่างแดน เมื่อออกมานอกถ้ำ เราเดินหาหลักฐานแนวรอยเลื่อน เมื่อได้แล้วพี่แฉะหันไปบอกพ่อเลี้ยงเทพว่าให้เจาะต่ออีกไม่น่าเกิน10 เมตร คงเจออีก แล้วหันมาสอนผมว่าแร่พลวงมาในรูปของสารละลายร้อน ชอบไปกองรวมกันที่ด้านบนของแนวรอยเลื่อน ที่เราไปเห็น เป็นด้านล่าง ถ้าเจาะผ่านแนวรอยเลื่อนไปมีโอกาสเจอแร่ แต่พลวงชอบสะสมตัวเป็นกระเปาะ ถ้าโชคดีเจอกระเปาะใหญ่ก็ทำได้นาน

คืนนั้น นอนในกระท่อมหรูที่ลูกน้องพ่อเลี้ยงเทพจัดให้ และคงต้องนอนอีก 2 คืน เพราะต้องการสำรวจธรณีวิทยาแหล่งแร่เพิ่มเติม แต่ได้ไปพบสิ่งที่น่าจะมีค่ากว่า พลวงเงิน เสียอีก รอตอนต่อไปดีกว่า