Waiyapot ep060 Kimberlite and Lamproite, Diamond Elevators: Kimberlite และ Lamproite ลิฟต์ขนเพชรสู่ผิวโลก
Fig. 60.1 the crystallization of diamond by temperature and pressure
EP. 60 Kimberlite and Lamproite, Diamond Elevators: Kimberlite และ Lamproite ลิฟต์ขนเพชรสู่ผิวโลก
เพชร เกิดขึ้นในโลกตั้งแต่ 3.5 พันล้านปีจนถึงปัจจุบัน เกิดในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิและความดันสูงมาก ส่วนใหญ่เกิดในชั้น upper mantle เกิดจากการเกยกันของ continental crust สองแผ่นเกิดแรงเสียดสีอย่างรุนแรง และอาจจะเกิดจากการพุ่งชนผิวโลกอย่างรุนแรงของ meteorites
เพชรส่วนใหญ่ในโลก เกิดในชั้น upper mantle ที่เป็นส่วนหนึ่งของ lithosphere เรียกว่า subcontinental lithospheric mantle (SCLM) เป็นส่วนที่อยู่ใต้ชั้น continental crust ที่หนาที่สุด คาร์บอนที่เกิดเป็นเพชร มีกำเนิดจากบรมยุค Archean C-O-H-N-S (carbon, oxygen, hydrogen, nitrogen, sulfur, arcohns) คาร์บอนที่เกิดขึ้นตั้งแต่ ก่อนการระเบิดของ red sun หรือเกิดก่อน big bang เพชรเกิดภายใต้สภาพความดัน25-65 Kbarsและอุณหภูมิ400-1,800 oC. ถ้าสูงกว่านี้ carbon จะกลายเป็น graphite สภาวะแวดล้อมนี้เกิดใต้ผิวโลกลึก 100-150 km. ในส่วนที่เป็นหิน peridotite ( olivine+pyroxene) ชนิด หิน harzburgite (olivine+orthopyroxene) ที่วางดัวเป็นแนวกระดูกงูของโครงสร้างเรือคว่ำ (keel) รองรับด้วยหิน eclogite (garnet+clinopyroxene) เพชรจะตกผลึกในบริเวณ eclogite ใกล้รอยต่อของ harzburgite และ eclogite หลังจากนั้นเป็นเวลานาน ใต้ harzburgite keel เกิด mantle plume จาก magmatic differentiation, ultramafic diapir แทรกดันลอยผ่าน harzburgite keel ขึ้นมาตามแนวรอยแตกในลักษณะของ dikes ปกติ เมื่ออุณหภูมิลดต่ำลงถึง 650 o C และอาจจะมีน้ำ meteoric water มาปน ทำให้ volatile จากแร่ประกอบหิน และน้ำแยกตัวจาก magma เกิดการระเบิดอย่างรุนแรง เกิดหลุมระเบิดรูปกรวยคว่ำจนถึงผิวเปลือกโลก เป็นภูเขาไฟขนาดเล็ก โดยมีปากปล่องเส้นผ่านศูนย์กลางขนาด 75-1,500 เมตร ลึก ถึง 3,000 เมตร หินที่ประทุขึ้นมาเป็นหิน ultramafic peridotite ที่มี rock fragments ของ xenolith และ xenocryst ขนาด 0.5-30 cm. ปนอยู่จำนวนมาก เรียกว่า หิน Kimberite (ได้ชื่อจาก เมือง Kimberley in South Africa) หรือถ้าความรุนแรงลดลงบ้าง ก็จะเป็นหิน lamproite ที่เป็น peridotite ที่มี MgO สูง มักมีเนื้อแบบ porphyry มี rock fragments น้อยกว่า และปากปล่องเล็กกว่า Kimberite มาก peridotite ที่คล้ายกันอีกแบบ คือ lamprophyre ลักษณะ เป็น dikes, sill และ stock เล็ก ๆ ไม่มีเพชรเกิดร่วม หินทั้งหมด เมื่อขึ้นมาบนหรือใกล้ผิวโลกจะผุพัง แร่ pyroxene และ olivine จะสลายเป็นแร่ serpentine อย่างรวดเร็ว
เพชรสามารถเกิดจากการเฉื่อนทับกันระหว่างการชนกันของ continental plate 2 แผ่นอย่างรวดเร็ว และรุนแรง หรืออาจจะเกิดจาก การชนของ meteorite ขนาดใหญ่อย่างรุนแรง
แหล่งเพชรปฐมภูมิทั้งหมดจะผุพังอย่างรวดเร็ว จากนั้นขบวนการน้ำผิวดินจะพัดพาไปสะสมตัวตามร่องห้วย ร่องห้วยโบราญ ชายหาด และชายหาดโบราญ กลายเป็นแหล่งเพชรทุติยภูมิต่อไป
.
-------------------------
ที่มา
- https://www.facebook.com/weerasak.phomthong
รวบรวมข้อมูลและภาพ
-------------------------
บทความ ไวยพจน์ วรกนก (Waiyapot Worakanok) รวมข้อมูล
รวมบทความที่น่าสนใจจากนักธรณีวิทยาของไทย
-------------------------
Fig. 60.2 schematic model of tectonic and genesis of diamond.
Fig. 60.3 Harzburgite Keel and Kimberlite pipe development.
Fig. 60.4 Kimberlite size and shapes.
Fig. 60.5 Hazburgite
Fig. 60.6 Eclogite
Fig. 60.7 Diamond originated from violent continental plates collision.
Fig. 60.8 Kimberlite rock