unesco องค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรม แห่งสหประชาชาติ (UNESCO)

องค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรม แห่งสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) หรือ ยูเนสโก (UNESCO)

องค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรม แห่งสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization: UNESCO) เป็นทบวงการชำนาญพิเศษของ สหประชาชาติ ก่อตั้งโดยได้มีการลงนามในธรรมนูญขององค์การ เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2488 และต่อมาเมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2489 หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศสมาชิกก่อตั้ง 20 ประเทศ ได้ร่วมมือกันให้สัตยาบันธรรมนูญองค์การ ซึ่งเริ่มด้วยข้อความที่ว่า

"สงครามเริ่มต้นที่จิตใจของมนุษย์ฉันใด ความหวงแหนสันติภาพก็ต้องสร้างขึ้นในจิตใจของมนุษย์ด้วยฉันนั้น"

นอกจากนี้ ธรรมนูญยูเนสโก ยังบ่งชี้ไว้ด้วยว่า สันติภาพที่เกิดจากการตกลงทางการเมือง ทางเศรษฐกิจระหว่างรัฐบาลเพียงอย่างเดียว ย่อมไม่ได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่แท้จริงและยืนนาน จากประเทศชาติต่าง ๆ ในโลก สันติภาพจะต้องวางรากฐานอยู่บนความร่วมมือทางภูมิปัญญา และจิตสำนึกของมนุษยชาติ ดังนั้นองค์การยูเนสโกจึงมุ่งเน้นการส่งเสริมสันติภาพ ด้วยการส่งเสริมความร่วมมือของนานาชาติ ด้านการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรม เพื่อให้ทั่วโลกเคารพในความยุติธรรม กฎหมาย สิทธิ และเสรีภาพ ที่มนุษย์พึงมี โดยไม่ถือเชื้อชาติ เพศ ภาษา หรือศาสนา ตามกฎบัตรสหประชาชาติ ยูเนสโกมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

ปัจจุบัน ยูเนสโก มีประเทศสมาชิกทั้งหมด 193 ประเทศ สมาชิกสมทบอีก 11 ประเทศ ประเทศไทยเข้าเป็นรัฐสมาชิกขององค์การยูเนสโก ลำดับที่ 49 เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2492

ยูเนสโก ใช้ภาษาอังกฤษและภาษาฝรั่งเศส เป็นภาษาทางการ แต่ในระหว่างการประชุมสมัยสามัญของยูเนสโกและการประชุมคณะกรรมการบริหารของยูเนสโก จะใช้ภาษาที่เกี่ยวข้อง 6 ภาษา คือ อังกฤษ ฝรั่งเศส รัสเชีย อาหรับ สเปน และจีน

การดำเนินงานของยูเนสโก ปรากฏในรูปของการประชุมสมัยสามัญทุกๆ 2 ปี โดยคณะกรรมการประกอบ ด้วยผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรม จำนวน 58 คน ที่เลือกมาจากผู้แทนของประเทศสมาชิก กรรมการจะอยู่ในวาระ 4 ปี โดยจัดให้มีการเลือกตั้งกรรมการใหม่ครึ่งหนึ่งทุก 2 ปี ผู้อำนวยการใหญ่ ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่สูงสุดขององค์การ จะอยู่ในวาระ 6 ปี

ยูเนสโก ได้จัดให้มี สำนักงานส่วนภูมิภาคและสำนักงานย่อยประจำพื้นที่ เพื่อให้ยูเนสโกประสานงานกับประเทศต่าง ๆ ได้อย่างใกล้ชิด แต่ละประเทศสมาชิกจะจัดให้มีสำนักผู้แทนถาวรประจำยูเนสโก และสำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยยูเนสโกของประเทศนั้น ๆ เพื่อดำเนินงานในส่วนที่เกี่ยวข้องกับขอบข่ายงานของยูเนสโกโดยเฉพาะ

การจัดการของยูเนสโก ในปัจจุบันมีการส่งเสริมและจัดการพื้นที่หลายรูปแบบ ได้แก่

	UNESCO Lists https://www.unesco.org/en	iok2u List UNESCO - iok2u.com
	- World Heritage	- แหล่งมรดกโลก
	- Intangible Cultural Heritage
	- Creative Cities
	- Memory of the World Register
	- Biosphere Reserves	- เครือข่ายพื้นที่สงวนชีวมณฑลโลก
	- UNESCO Global Geoparks	- อุทยานธรณีโลกยูเนสโก
	- UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger

- แหล่งมรดกโลก (World Heritage Site) เน้นเป็นการส่งเสริมการอนุรักษ์แหล่งธรรมชาติและวัฒนธรรมที่มีคุณค่าโดดเด่นของโลก

- อุทยานธรณีโลกยูเนสโก (UNESCO Global Geoparks) หรือ เครือข่ายอุทยานธรณีโลก (Global Geoparks Network)  เป็นการอนุรักษ์ความหลากหลายทางวัฒนธรรมของโลกชีววิทยาและธรณีวิทยา รวมไปถึงการส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน เพื่อนำไปรวมกับพื้นที่สงวนชีวมณฑลและแหล่งมรดกโลกของยูเนสโก แล้วจะทำให้ภาพการดูแลรักษามรดกของโลกให้มีความสมบูรณ์มากขึ้น

- เครือข่ายพื้นที่สงวนชีวมณฑลโลก (World Network of Biosphere Reserves) เครือข่ายพื้นที่สงวนชีวมณฑลโลก  ภายใต้โครงการมนุษย์และชีวมณฑล ตั้งแต่ พ.ศ. 2514 พื้นที่สงวนชีวมณฑล เน้นเฉพาะการบริหารจัดการแบบกลมกลืนของความหลากหลายทางชีววิทยาและวัฒนธรรมเท่านั้น

- เมืองแห่งวรรณกรรม (City of Literature)

- โครงการภาษาใกล้สูญและความหลากหลายทางภาษา (Endangered languages and linguistic diversity projects)

- มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้หรือมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (Intangible Cultural Heritage) เดิมเป็นโครงการผลงานชิ้นเอกด้านมุขปาฐะและมรดกที่ไม่เป็นกายภาพของมนุษยชาติ (Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity)

- ความทรงจำแห่งโลก (Memory of the World) ตั้งแต่ พ.ศ. 2540

- การจัดการทรัพยากรน้ำ ภายใต้โครงการอุทกวิทยานานาชาติ (International Hydrological Programme: IHP),

- หอสมุดดิจิทัลแห่งโลก (World Digital Library)

การดำเนินงานของยูเนสโก ที่สำคัญในแบบเชิงพื้นที่มีสามแบบที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กัน ได้แก่ อุทยานธรณีโลก ของ ยูเนสโก (UNESCO Global Geoparks) พื้นที่สงวนชีวมณฑล (Biosphere Reserve) และแหล่งมรดกโลก (World Heritage Site) นั้น เป็นการต่อเชื่อมโยงการพัฒนาที่มีให้เกิดความสมบูรณ์ในทุกมิติ