แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เวียดนาม 1999/2542 เมืองโบราณฮอยอัน (Hoian)

ฮอยอัน: เมืองท่าโบราณแห่งการค้าข้ามวัฒนธรรม มรดกอันล้ำค่าของเวียดนาม

เมืองโบราณฮอยอัน (Hoi An Ancient Town) ตั้งอยู่ในจังหวัดกว๋างนาม (Quang Nam Province) ทางตอนกลางของประเทศเวียดนาม ณ ฝั่งเหนือใกล้ปากแม่น้ำทูโบน (Thu Bon River) เป็นแหล่งมรดกโลกที่ได้รับการขึ้นทะเบียนโดยองค์การยูเนสโก (UNESCO) ซึ่งเป็นตัวอย่างที่ได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างยอดเยี่ยมของเมืองท่าค้าขายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เจริญรุ่งเรืองระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 15 ถึง 19 (พุทธศักราช 1993 – 2442) เอกลักษณ์ของเมืองนี้สะท้อนให้เห็นถึงการหลอมรวมทางวัฒนธรรมทั้งจากพื้นเมืองและอิทธิพลจากต่างชาติอย่างชัดเจน ทั้งในด้านสถาปัตยกรรมและผังเมือง

พื้นที่ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกครอบคลุม 30 เฮกตาร์ (hectares) พร้อมด้วยพื้นที่กันชนอีก 280 เฮกตาร์ การลดลงของบทบาททางการค้าในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 (พุทธศักราช 2442) ได้ส่งผลให้โครงสร้างเมืองแบบดั้งเดิมได้รับการรักษาสภาพไว้ได้อย่างน่าทึ่ง เมืองนี้ประกอบด้วยอาคารโครงสร้างไม้กว่า 1,107 หลัง มีผนังที่สร้างจากอิฐหรือไม้ ซึ่งรวมถึงอนุสรณ์สถานทางสถาปัตยกรรม โครงสร้างอาคารพาณิชย์และที่อยู่อาศัย ตลาดเปิด ท่าเรือข้ามฟาก และศาสนสถาน เช่น เจดีย์ (pagodas) และบ้านบูชาบรรพบุรุษ (family cult houses) จุดเด่นสำคัญคือสะพานญี่ปุ่นไม้โบราณในคริสต์ศตวรรษที่ 18 (พุทธศักราช 2243 – 2342) ซึ่งมีเจดีย์ตั้งอยู่บนสะพาน

เมืองโบราณฮอยอัน ได้รับการประกาศให้เป็นแหล่งมรดกโลกของยูเนสโกในปีคริสต์ศักราช 1999 (พุทธศักราช 2542) ภายใต้เกณฑ์ที่ (ii) และ (v)

คุณค่าสากลอันโดดเด่น (Outstanding Universal Value)

เมืองโบราณฮอยอันมีคุณค่าสากลอันโดดเด่นที่ได้รับการยอมรับจากทั่วโลก ดังนี้:

• เกณฑ์ที่ (ii): เมืองโบราณฮอยอันเป็นประจักษ์พยานอันโดดเด่นของการหลอมรวมวัฒนธรรมตลอดช่วงเวลาในฐานะเมืองท่าการค้าระหว่างประเทศที่สำคัญ เมืองนี้แสดงให้เห็นถึงการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมที่หลากหลาย ทั้งจากจีน ญี่ปุ่น และชาติตะวันตก ซึ่งสะท้อนผ่านรูปแบบสถาปัตยกรรม ศิลปะ และวิถีชีวิตที่ผสมผสานกันอย่างลงตัว เป็นการแสดงออกทางวัตถุที่ชัดเจนของการเผชิญหน้าทางวัฒนธรรมที่ก่อให้เกิดอัตลักษณ์เฉพาะตัว

• เกณฑ์ที่ (v): ฮอยอันเป็นตัวอย่างที่ได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างยอดเยี่ยมของเมืองท่าค้าขายแบบเอเชียโบราณ โครงสร้างเมืองแบบดั้งเดิมที่พัฒนาขึ้นในฐานะเมืองท่ายังคงอยู่ครบถ้วน ซึ่งประกอบด้วยผังถนนที่เป็นตารางแนวขนานและตั้งฉากกับแม่น้ำ การรักษาสภาพของผังเมืองและอาคารต่างๆ ให้คงอยู่ได้ในระดับสูงเช่นนี้ ถือเป็นพยานหลักฐานอันมีชีวิตต่อรูปแบบการดำรงชีวิตและการใช้พื้นที่ของมนุษย์ในอดีต ซึ่งเปราะบางภายใต้การเปลี่ยนแปลงของโลกสมัยใหม่

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม (Historical and Architectural Context)

ประวัติศาสตร์: เมืองโบราณฮอยอันมีประวัติศาสตร์ที่รุ่งเรืองในฐานะเมืองท่าการค้าระหว่างประเทศตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 15 ถึง 19 (พุทธศักราช 1993 – 2442) โดยเป็นจุดนัดพบสำคัญสำหรับพ่อค้าจากจีน ญี่ปุ่น อินเดีย และยุโรป ซึ่งมาแลกเปลี่ยนสินค้า เช่น เครื่องเทศ ผ้าไหม และเครื่องเคลือบดินเผา การเจริญรุ่งเรืองนี้ได้นำมาซึ่งการหลั่งไหลของวัฒนธรรมและผู้คน ทำให้ฮอยอันกลายเป็นศูนย์กลางการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมที่สำคัญ อย่างไรก็ตาม ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 (พุทธศักราช 2442) บทบาทของฮอยอันในฐานะเมืองท่าได้ลดลง เนื่องจากแม่น้ำทูโบนตื้นเขินและท่าเรือดานัง (Da Nang) ที่อยู่ใกล้เคียงมีความทันสมัยมากขึ้น การลดลงนี้กลับกลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้เมืองรักษาสภาพทางกายภาพและโครงสร้างเมืองแบบดั้งเดิมไว้ได้ โดยไม่ถูกรบกวนจากการพัฒนาสมัยใหม่ที่รวดเร็วดังเช่นเมืองอื่นๆ ข้อมูลทางประวัติศาสตร์เหล่านี้เป็นข้อเท็จจริงที่ได้รับการบันทึกและยืนยัน ไม่ได้เป็นเพียงตำนานหรือเรื่องเล่า

สถาปัตยกรรม: สถาปัตยกรรมของฮอยอันโดดเด่นด้วยการผสมผสานองค์ประกอบพื้นเมืองเวียดนามเข้ากับอิทธิพลจากจีน ญี่ปุ่น และยุโรป อาคารส่วนใหญ่เป็นโครงสร้างไม้กว่า 1,107 หลัง ซึ่งมีผนังสร้างจากอิฐหรือไม้ รูปแบบอาคารมักเป็นบ้านทรงแคบและลึก (tube houses) ที่เปิดหน้าร้านค้าและมีลานภายใน (courtyards) เพื่อระบายอากาศและแสงสว่าง การตกแต่งภายในและภายนอกอาคารมักประดับด้วยลวดลายแกะสลักไม้ที่วิจิตรบรรจง และกระเบื้องดินเผาแบบจีน ลักษณะเด่นคือผังเมืองแบบกริด (grid plan) ซึ่งมีถนนวางตัวขนานและตั้งฉากกับแม่น้ำทูโบน สะท้อนถึงการวางแผนเมืองอย่างมีระบบเพื่อรองรับกิจกรรมทางการค้าและเป็นเส้นทางคมนาคมทางน้ำที่สำคัญ นอกจากนี้ "สะพานญี่ปุ่น" หรือ "สะพานที่มีเจดีย์" (Japanese Covered Bridge with a pagoda) ที่สร้างขึ้นในคริสต์ศตวรรศที่ 18 (พุทธศักราช 2243 – 2342) เป็นสัญลักษณ์สำคัญของเมือง แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลทางสถาปัตยกรรมญี่ปุ่นและเป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชน

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

• สถาปัตยกรรมและผังเมืองที่ได้รับการอนุรักษ์: เมืองฮอยอันมีอาคารโครงสร้างไม้กว่า 1,107 หลังที่ยังคงสภาพสมบูรณ์ พร้อมด้วยผังเมืองแบบดั้งเดิมที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตและการค้าในอดีตได้อย่างชัดเจน

• การผสมผสานทางวัฒนธรรม: เป็นแหล่งรวมของสถาปัตยกรรมและศิลปะที่ผสมผสานอิทธิพลจากจีน ญี่ปุ่น และยุโรป รวมถึงงานฝีมือพื้นเมือง

• สะพานญี่ปุ่น (Japanese Covered Bridge): สะพานไม้โบราณในคริสต์ศตวรรษที่ 18 (พุทธศักราช 2243 – 2342) พร้อมเจดีย์ในตัว ถือเป็นสัญลักษณ์อันโดดเด่นของเมืองและเป็นตัวอย่างที่หาได้ยากของสถาปัตยกรรมผสมผสาน

• อาคารทางศาสนาและวัฒนธรรม: ประกอบด้วยเจดีย์ (pagodas) และบ้านบูชาบรรพบุรุษ (family cult houses) หลายแห่ง ซึ่งยังคงทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางทางจิตวิญญาณและวัฒนธรรมของชุมชน

• ตลาดเปิดและท่าเรือข้ามฟาก (Open Market and Ferry Quay): ยังคงเป็นแหล่งรวมกิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคมที่สำคัญ แสดงให้เห็นถึงบทบาทการเป็นเมืองท่าค้าขายมาตั้งแต่อดีต

เมืองโบราณฮอยอัน เป็นประจักษ์พยานอันล้ำค่าแห่งประวัติศาสตร์การค้าและการหลอมรวมทางวัฒนธรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สถานะแหล่งมรดกโลกของยูเนสโกยืนยันถึงคุณค่าสากลอันโดดเด่นในฐานะตัวอย่างที่ได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างดีเยี่ยมของเมืองท่าค้าขายแบบดั้งเดิม การผสมผสานของสถาปัตยกรรม ผังเมือง และวิถีชีวิตที่ยังคงปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจนในปัจจุบัน ทำให้ฮอยอันเป็นมากกว่าเพียงแหล่งท่องเที่ยว แต่เป็นห้องเรียนทางประวัติศาสตร์ที่สะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรมและความรุ่งเรืองของอดีต การอนุรักษ์และบำรุงรักษามรดกแห่งนี้จึงเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของประชาคมโลก เพื่อให้คุณค่าอันเป็นเอกลักษณ์นี้ยังคงอยู่คู่กับมวลมนุษยชาติสืบไป

.

------------------------