แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เวียดนาม 2025/2568 เยน ตู-วินห์ เหงียม-กง เซิน, เกียบ บั๊ก คอมเพล็กซ์ อนุสรณ์สถานและภูมิทัศน์ (Yen Tu-Vinh Nghiem-Con Son, Kiep Bac Complex of Monuments and Landscapes)

เยน ตู-วิง เงียม-กอน เซิน, เคียบ บัก: อลังการแห่งพุทธปรัชญาและภูมิทัศน์มรดกโลกแห่งเวียดนาม

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์เยน ตู-วิง เงียม-กอน เซิน, เคียบ บัก (Yen Tu-Vinh Nghiem-Con Son, Kiep Bac Complex of Monuments and Landscapes) ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมขององค์การยูเนสโก (UNESCO World Cultural Heritage site) อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม ค.ศ. 2025 (พ.ศ. 2568) ในระหว่างการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 47 ณ กรุงปารีส นับเป็นแหล่งมรดกโลกแห่งที่เก้าของเวียดนาม และเป็นทรัพย์สินแบบต่อเนื่อง (serial property) ทางวัฒนธรรมแห่งแรกของประเทศที่ครอบคลุมหลายจังหวัด ซึ่งเป็นแหล่งมรดกข้ามจังหวัดแห่งที่สองต่อจากอ่าวฮาลอง-หมู่เกาะกั๊ตบา (Ha Long Bay - Cat Ba Archipelago)

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์แห่งนี้ประกอบด้วยแหล่งมรดก 12 แห่ง ซึ่งกระจายตัวอยู่ในพื้นที่ภูเขา ป่าไม้ ที่ราบต่ำ และหุบเขาแม่น้ำ โดยมีเทือกเขาเยน ตู (Yen Tu) เป็นศูนย์กลาง ครอบคลุมพื้นที่ 525.75 เฮกตาร์ (ha) ในเขตพื้นที่หลัก และมีเขตกันชน (buffer zone) ขนาด 4,380 เฮกตาร์ ทั่วสามจังหวัด ได้แก่ กว๋างนิงห์ (Quang Ninh), บั๊กนิงห์ (Bac Ninh) และไฮฟอง (Hai Phong) หรือดงเจี่ยว (Dong Trieu) ความสำคัญของแหล่งแห่งนี้อยู่ที่การเป็นต้นกำเนิดของพุทธศาสนานิกายทรูคลัมเซน (Truc Lam Zen Buddhism) ซึ่งถือกำเนิดขึ้นในสมัยราชวงศ์เจิ่น (Tran Dynasty) ระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 13-14 (พุทธศตวรรษที่ 19-20) และมีบทบาทสำคัญในการหล่อหลอมอัตลักษณ์ประจำชาติเวียดนาม

คุณค่าโดดเด่นเป็นสากล (Outstanding Universal Value)

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์เยน ตู-วิง เงียม-กอน เซิน, เคียบ บัก ได้รับการยอมรับภายใต้เกณฑ์ของยูเนสโกสองประการ ได้แก่ เกณฑ์ (iii) และ (vi)

• เกณฑ์ (iii): เป็นประจักษ์พยานอันโดดเด่นของประเพณีวัฒนธรรมหรือของอารยธรรมที่ยังคงอยู่ หรือสาบสูญไปแล้ว แหล่งมรดกแห่งนี้เป็นพยานหลักฐานอันยอดเยี่ยมของการพัฒนาพุทธศาสนานิกายทรูคลัม (Truc Lam Buddhism) ตลอดระยะเวลาเจ็ดศตวรรษ พุทธศาสนานิกายทรูคลัมเซน เป็นประเพณีทางพุทธศาสนาที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของเวียดนาม โดยเป็นการผสมผสานระหว่างพุทธศาสนานิกายฌาน (Chan Buddhism) หลักจริยธรรมขงจื๊อ (Confucian ethics) จักรวาลวิทยาเต๋า (Daoist cosmology) และจิตวิญญาณพื้นเมือง (indigenous spirituality) ซึ่งก่อตั้งโดยจักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง (Emperor Trần Nhân Tông) ในคริสต์ศตวรรษที่ 13 (พุทธศตวรรษที่ 19) แหล่งแห่งนี้สะท้อนให้เห็นถึงการหลอมรวมกันอย่างกลมกลืนของรัฐ ศาสนา และชุมชน ซึ่งมีรากฐานอยู่ในถิ่นกำเนิดบนภูเขาเยน ตู และได้หล่อหลอมอัตลักษณ์ประจำชาติเวียดนาม

• เกณฑ์ (vi): มีความเกี่ยวข้องโดยตรงหรือเป็นรูปธรรมกับเหตุการณ์ที่สำคัญหรือมีชีวิตชีวา ประเพณี ความคิด ความเชื่อ หรืองานศิลปะและวรรณกรรมที่มีความโดดเด่นเป็นสากล กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์แห่งนี้มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับแนวคิดและปรัชญาอันเป็นสากล คือ ระบบจริยธรรมที่เน้นสันติภาพ การฝึกฝนตนเอง ความอดทน และความสามัคคี อีกทั้งยังเป็นศูนย์กลางที่มีชีวิตชีวาสำหรับการจาริกแสวงบุญ ซึ่งดึงดูดผู้ศรัทธาและนักท่องเที่ยวหลายล้านคนในแต่ละปี สะท้อนให้เห็นถึงประเพณีที่มีชีวิตชีวา เทศกาลพิธีกรรม มรดกแม่พิมพ์ไม้ ภูมิทัศน์ศักดิ์สิทธิ์ และการปฏิบัติทางวัฒนธรรมที่อิงชุมชน ซึ่งล้วนมีความสำคัญทางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณอย่างลึกซึ้งต่อชาวเวียดนาม

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม (Historical and Architectural Context)

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์แห่งนี้เป็นพยานหลักฐานของประวัติศาสตร์และพัฒนาการของเวียดนาม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงราชวงศ์เจิ่น (Tran Dynasty) ซึ่งมีความสำคัญต่อการกำหนดอัตลักษณ์และจิตวิวิญญาณของชาติ

ประวัติศาสตร์และพัฒนาการทางพุทธศาสนา: พุทธศาสนานิกายทรูคลัมเซน ก่อตั้งโดยจักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง (Trần Nhân Tông) (ค.ศ. 1258-1308 / พ.ศ. 1801-1851) ซึ่งเป็นจักรพรรดิผู้ทรงสละราชสมบัติเพื่ออุทิศพระองค์ให้กับการบวชเป็นพระภิกษุและก่อตั้งพุทธศาสนานิกายนี้บนยอดเขาเยน ตู ในคริสต์ศตวรรษที่ 13 (พุทธศตวรรษที่ 19) การก่อตั้งนิกายนี้เป็นช่วงเวลาสำคัญที่พุทธศาสนาได้หลอมรวมเข้ากับอุดมการณ์ของรัฐและวิถีชีวิตของประชาชน ทำให้เกิดเป็นแก่นของอัตลักษณ์ประจำชาติเวียดนามที่มุ่งเน้นสันติภาพและความสามัคคี ข้อมูลเหล่านี้เป็นข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่ได้รับการบันทึกไว้ ไม่ใช่ตำนาน

องค์ประกอบสำคัญทางสถาปัตยกรรมและวัฒนธรรม:

1. พื้นที่เยน ตู (Yen Tu Area) (จังหวัดกว๋างนิงห์ - Quang Ninh):

   • ถือเป็นต้นกำเนิดของพุทธศาสนานิกายทรูคลัม (Truc Lam Buddhism)

   • หอเฮว่กวาง (Hue Quang Tower): เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของจักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง ซึ่งเป็นพระภิกษุ (King-Monk Tran Nhan Tong)

   • วัดฮวาเยน (Hoa Yen Pagoda) และวัดลาน (Lan Pagoda): เป็นวัดสำคัญตามเส้นทางแสวงบุญโบราณ

   • วัดโงวาเวิน (Ngoa Van Pagoda): ตั้งอยู่บนยอดเขา ซึ่งเป็นสถานที่ที่จักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง สิ้นพระชนม์ (เข้าสู่นิพพาน)

   • เส้นทางแสวงบุญโบราณนี้สะท้อนถึงการเดินทางทางจิตวิญญาณของพระองค์

2. วัดวิงเงียม (Vinh Nghiem Pagoda) (จังหวัดบั๊กนิงห์ - Bac Ninh):

   • สร้างขึ้นครั้งแรกในสมัยราชวงศ์ลี้ (Ly Dynasty) และได้รับการบูรณะในสมัยจักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง

   • เป็นสถาบันฝึกอบรมพระภิกษุและภิกษุณีแห่งแรกในเวียดนาม

   • เป็นที่เก็บรักษาแม่พิมพ์ไม้พระไตรปิฎก (Buddhist scripture blocks) มากกว่า 3,050 ชิ้น ซึ่งได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลกสำหรับภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิกของยูเนสโกในปี ค.ศ. 2012 (พ.ศ. 2555)

3. กอน เซิน - เคียบ บัก (Con Son - Kiep Bac) (จังหวัดไฮฟอง - Hai Phong):

   • เป็นพื้นที่ที่สำคัญในฐานะบ้านเกิดของบุคคลสำคัญของชาติ เช่น เหงียน จ่าย (Nguyen Trai) และพระอาจารย์เฮวียน กวาง (Zen Master Huyen Quang) ซึ่งเป็นพระสังฆราชองค์ที่สามของนิกายทรูคลัม เยน ตู

   • ประกอบด้วยวัดโบราณและวิหารมรดก ซึ่งตั้งอยู่ในภูมิทัศน์ธรรมชาติที่สวยงาม

โครงสร้างทางสถาปัตยกรรมเหล่านี้สะท้อนถึงรูปแบบศิลปะเวียดนามที่พัฒนาขึ้นภายใต้อิทธิพลของพุทธศาสนาและวัฒนธรรมท้องถิ่น โดยมักจะกลมกลืนกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติอย่างลงตัว

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์เยน ตู-วิง เงียม-กอน เซิน, เคียบ บัก มีจุดเด่นหลายประการที่ทำให้เป็นแหล่งมรดกโลกที่มีคุณค่าโดดเด่น:

• ต้นกำเนิดของพุทธศาสนานิกายทรูคลัมเซน: เป็นศูนย์กลางทางจิตวิญญาณที่จักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง ทรงสถาปนานิกายพุทธศาสนาที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งผสมผสานปรัชญาหลายแขนงเข้าด้วยกัน

• การหล่อหลอมอัตลักษณ์ประจำชาติ: แหล่งแห่งนี้เป็นสัญลักษณ์ของการรวมกันระหว่างรัฐ ศาสนา และประชาชนในการสร้างรากฐานอัตลักษณ์เวียดนาม โดยเน้นค่านิยมของสันติภาพ ความอดทน และความสามัคคี

• มรดกแม่พิมพ์ไม้พระไตรปิฎก: วัดวิงเงียมเป็นที่เก็บรักษาแม่พิมพ์ไม้พระไตรปิฎกจำนวนมาก ซึ่งเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก และเป็นหลักฐานสำคัญของภูมิปัญญาทางพุทธศาสนาและการพิมพ์

• ภูมิทัศน์ศักดิ์สิทธิ์: แหล่งมรดกประกอบด้วยภูมิทัศน์ธรรมชาติอันงดงามที่ผสานรวมเข้ากับสิ่งก่อสร้างทางศาสนาอย่างกลมกลืน สร้างบรรยากาศที่ส่งเสริมการปฏิบัติธรรมและการใคร่ครวญ

• ศูนย์กลางการจาริกแสวงบุญที่มีชีวิตชีวา: ปัจจุบันยังคงเป็นจุดหมายปลายทางสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญและนักท่องเที่ยว แสดงให้เห็นถึงประเพณีที่มีชีวิตชีวา เทศกาลพิธีกรรม และการปฏิบัติทางวัฒนธรรมที่ยังคงดำเนินอยู่

กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์เยน ตู-วิง เงียม-กอน เซิน, เคียบ บัก เป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าโดดเด่นเป็นสากลอย่างแท้จริง สะท้อนถึงการผสมผสานที่ลึกซึ้งระหว่างพุทธศาสนา ปรัชญา และอัตลักษณ์ประจำชาติเวียดนาม ตั้งแต่การก่อตั้งพุทธศาสนานิกายทรูคลัมเซนโดยจักรพรรดิเจิ่น เญิน ตง ในคริสต์ศตวรรษที่ 13 (พุทธศตวรรษที่ 19) จนถึงการเป็นศูนย์กลางทางจิตวิญญาณที่มีชีวิตชีวาในปัจจุบัน แหล่งแห่งนี้ได้บอกเล่าเรื่องราวของการแสวงหาทางปัญญา การสร้างสรรค์ทางวัฒนธรรม และความกลมกลืนระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ด้วยคุณค่าทางประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม และจิตวิญญาณ ทำให้กลุ่มโบราณสถานและภูมิทัศน์แห่งนี้เป็นมรดกอันล้ำค่าที่ควรค่าแก่การศึกษา อนุรักษ์ และเผยแพร่สู่สายตาชาวโลก

-------------------------

เที่ยวแหล่งมรดกโลก (World Heritage Site)

เที่ยวรอบโลก (Travel World)