Lertsin 011 ภูเขาไฟโทบาต้นกำเนิดหินศักดิ์สิทธิ์
011 ภูเขาไฟโทบาต้นกำเนิดหินศักดิ์สิทธิ์
เมื่อครั้งเศรษฐกิจไทยรุ่งเรืองเฟื่องฟูสุดขีด ระหว่างปี 2538-2539 ผมได้รับผลกระทบพอควร เพราะมีคนมาติดต่อให้ช่วยสำรวจธรณีวิทยาทั้งในและต่างประเทศ ครั้งนี้ต้องไปตรวจสอบหินปูนที่เกาะสุมาตรา เพื่อดูความเป็นไปได้เบื้องต้นในหลายมิติ ทั้งด้านปริมาณวัตถุดิบ และความเหมาะสมของพื้นที่ ตามที่ฝ่ายอินโดนีเซียเสนอให้คนไทยไปร่วมลงทุนสร้างโรงงานปูนซีเมนต์ การสำรวจมีกำหนด5วัน จึงต้องใช้วันลาพักร้อนที่เหลืออยู่หลายวันเนื่องจากช่วงเวลานั้นยังสนุกเพลิดเพลินกับการทำงานจนไม่รู้สึกร้อนถึงกับต้องลาพักเลย
ด่านแรกก่อนออกจากสนามบินเมดานก็เจอปัญหาเสียแล้ว เป็นความผิดพลาดของผมเองที่ไปกรอกในแบบฟอร์มเข้าประเทศว่ามาทำธุรกิจ เจ้าหน้าที่บอกกระเป๋าเดินทางของผมมีปัญหา ต้องตรวจค้น ผมจะเปิดให้ดู เขาก็บอกไม่ต้องเปิด แต่ไม่ลงตราประทับ ทำไงดี เขาบอกต้อง 20 เหรียญ อูย...แพง ตั้ง 500 บาท โชคดี มีแบงค์ 10 เหรียญ ประหยัดได้ครึ่งหนึ่ง
ภารกิจครั้งนี้ ผู้จ้างได้เหมารถพร้อมคนขับให้แล้ว มีนักธรณีวิทยาชาวอินโดนีเซียคอยประสานงานและพาเข้าพื้นที่ สื่อสารกันด้วยภาษาอังกฤษ เข้าใจไม่ถึง 50% แต่ยังไงก็ดีกว่าภาษามือ พื้นที่สำรวจอยู่ตอนกลางของเกาะสุมาตรา ห่างจากเมืองเมดานไปทางใต้ประมาณ 350 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทาง 8 ชั่วโมง สภาพถนนสายหลักมี 2 เลนค่อนข้างแคบ สภาพบ้านเมืองตามหลังเมืองไทยไม่น้อยกว่า 20 ปี ทั้งที่เกาะสุมาตรามีรายได้จากทรัพยากรธรรมชาติทั้งปิโตรเลียมและถ่านหินไม่น้อยเลย ยิ่งพอความมืดเข้ามาเยือน ขับรถผ่านชุมชน ยังมีการใช้ตะเกียงเจ้าพายุ แสดงว่าไฟฟ้ายังไปไม่ทั่วถึง
การเข้าถึงพื้นที่สำรวจยากมาก เพราะส่วนใหญ่เป็นถนนดิน เป็นดินที่ผุมาจากหินภูเขาไฟที่มีปริมาณของอลูมิเนียมอ็อกไซด์มากกว่า 10% เมื่อมีฝน ถนนจะลื่นมาก จำเป็นต้องใช้มอเตอร์ไซค์ที่มียางดอกใหญ่เท่านั้นที่พอถูไถไปได้ ทั้งนี้ต้องอาศัยความชำนาญพื้นที่อย่างมาก ก่อนมาได้อ่านรายงานธรณีวิทยาในพื้นที่ บอกเป็นเขาหินปูนแสดงหน้าผาชัดเจน วางตัวอยู่บนหินตะกอนหลายชนิด ทั้งหินทราย หินทรายแป้ง หินดินดานและหินโคลนปนกรวดมีชื่อเรียกตามหลักการลำดับชั้นหินว่า หมวดหินโบโฮร๊อก (Bohorok Formation )เทียบเคียงได้กับกลุ่มหินแก่งกระจานของไทย มีโอกาสได้พิจารณาหินโคลนปนกรวด ที่คุ้นเคย เพราะตระเวณดูมาหลายที่ ค่อนข้างมั่นใจว่า หินโคลนปนกรวดที่พบบนเกาะสุมาตรา เกาะลังกาวี เกาะภูเก็ต และฝายน้ำล้นเขื่อนแก่งกระจาน มีความคล้ายคลึงกัน มีการสะสมตัวในสภาพแวดล้อมโบราณที่เหมือนกัน สามารถเทียบเคียงกันได้
ซ้อนมอเตอร์ไซค์อยู่ครึ่งค่อนชั่วโมงก็ถึงพื้นที่เขาหินปูนที่ทางอินโดนีเซียเสนอให้เป็นที่ตั้งโรงงานผลิตปูนซีเมนต์ แค่พื้นที่และการเข้าถึงก็ไม่ประทับใจแล้ว เขาหินปูนเป็นแบบเขาโดด ไม่ต่อเนื่องกัน แล้วปริมาณสำรองจะมีมากได้ไง หนักไปกว่านั้นเมื่อนักธรณีอินโดนีเซียพาเดินไปจนชิดเขาหินปูนแล้วพยายามอธิบายว่าเป็นหินปูนหนาจนมองเห็นเป็นหน้าผา ผมเดินไป อีกด้านหนึ่งแล้วต้องเอามือกุมขมับ เพราะมันเป็นหินปูนสลับชั้นกับหินทราย ที่มองเป็นหน้าผาเพราะมองด้านหน้าชั้นหินที่มีการวางตัวเกือบตั้งฉากกับพื้นดิน แบบนี้จบ ปัจจัยอื่นคงไม่ต้องดู เพราะหลักการสำคัญของอุตสาหกรรมปูนซีเมนต์ คือ "No good limestone, no cement plant" ไม่มีหินปูนดีก็ไม่มีโรงปูนซีเมนต์
ทำไงดี มีเวลาเหลือ เพราะขากลับเขาจองตั๋ว และที่พักให้ไปเที่ยวสิงคโปร์ก่อน นึกได้ว่าสุมาตรา คือ พื้นที่ต้นกำเนิดของทฤษฎีธรณีแปรสัณฐานคงมีอะไรเด่นดังในทางธรณีวิทยาบ้าง คนประสานงานพาไป ทะเลสาบโทบา แถมโฆษณาว่าที่จุดชมวิวทะเลสาบ มีเครื่องดื่มผสมสมุนไพรที่มีชื่อเสียงมาก กินร้อนก็ได้ กินเย็นก็ดี มีสรรพคุณหลากหลาย กินแล้วสดชื่นเพิ่มพลัง แต่ไม่สามารถบอกชื่อในภาษาอังกฤษได้
ระหว่างเดินทางได้เห็นภูมิทัศน์ที่ไม่มีในเมืองไทย นั่นคือภูเขาไฟที่ยังมีพลัง เห็นกลุ่มควัน แก๊ส พวยพุ่งออกมาจากปากปล่องภูเขาไฟ ที่มีชื่อเฉพาะทางวิชาการว่า "fumarole" เป็นภาพที่น่าตื่นตาประทับใจสำหรับผมมาก เมื่อถึงจุดชมวิว ทะเลสาบโทบา มีป้ายบรรยายเผ็นภาษาอังกฤษ จับใจความได้ว่าเป็นทะเลสาบปากปล่องภูเขาไฟที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีขนาด 100×30 กิโลเมตร เกิดจากการระเบิดของภูเขาไฟขนาดยักษ์ (super volcano) เมื่อเจ็ดหมื่นเจ็ดพันปีที่ผ่านมา การระเบิดครั้งนี้รุนแรงจนกระทังปล่องภูเขาไฟแตกหักพังลง ภายหลังมีน้ำฝนมาเติน นานเข้าเลยกลายเป็นทะเลสาบ ปากปล่องภูเขาไฟ นักวิชาการหลายสาขาได้ทำการศึกษาผลกระทบต่อเนื่องจากการระเบิดครั้งนี้พบว่าเถ้าภูเขาไฟปกคลุมท้องฟ้าทั่วโลกเป็นเวลาหลายสิบปี ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมากมาย จนเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้มนุษย์นีแอนเดอทราล สูญพันธุ์
เมื่อลาวาถูกพ่นออกมา ค่อยๆเย็นตัวกลายเป็นหิน เกิดหินภูเขาไฟ เรียกชื่อแตกต่างกันออกไปตามองค์ประกอบของแร่ เช่น หินไรโอไลต์ หินแอนดีไซต์ หินบะซอลท์ มีหินภูเขาไฟบางชนิดที่ลาวาถูกพ่นขึ้นในอากาศ เมื่อตกถึงพื้นแล้วเย็นตัวอย่างรวดเร็ว ฟองอากาศปุดออกจากตัวหินอย่างรวดเร็วทำให้หินมีรูพรุน มีคุณสมบัติพิเศษคือ ลอยน้ำได้ หินภูเขาไฟแบบนี้มี 2 ชนิดขึ้นกับแร่ประกอบหิน แต่สามารถแยกออกจากกันง่ายๆโดยสังเกตจากสี ถ้าสีออกขาวเรียกหินพัมมิซ ถ้าสีเข้ม เรียกหินสะกอเรีย กลายเป็นต้นกำเนิดของหินศักดิ์สิทธิ์ที่สามารถลอยน้ำเป็นข่าวดังในไทย ผมมีโอกาสได้เข้าตรวจสอบเมื่อเกือบ 20 ปีทีแล้ว จะเล่าถึงความศักดิ์สิทธิ์ในภายหลัง
เมื่อดื่มด่ำกับบรรยากาศและวิวทิวทัศน์อันสวยงามของทะเลสาบโทบาเพียงพอแล้ว ไม่ลืมที่จะถามหาเครื่องดื่มสมุนไพร เขาพาไปนั่งร้านริมทะเลสาบ สั่งอาหารด้วยภาษาอินโด สักพักบริกรก็เอาเครื่องดื่มใส่กาน้ำชามาเสิร์ฟ รินใส่แก้ว กลิ่นคุ้นๆ พอได้ดื่ม มือตบเข่าฉาด นี่มัน "น้ำขิง"ชัดๆ
การไปสำรวจหินปูนที่เกาะสุมาตราครั้งนี้ ถ้ามองในมุมของนักลงทุนถือว่าล้มเหลว แต่ในมุมของนักวิชาการ ผมได้ประโยชน์มากมาย ได้เห็นของจริงที่น่าตื่นเต้น ได้เข้าใจทฤษฎีธรณีแปรสัณฐานเพิ่มขึ้น เสียดายที่ไม่มีผู้เชี่ยวชาญด้านนี้ของไทยไปด้วย จะได้ถกเถียงเพื่อให้เกิดปัญญามากมาย ส่วนนักธรณีอินโดที่ไปด้วย คงทำได้แค่เพียงผู้ประสานงาน หวังพึ่งพาเรื่ององค์ความรู้ไม่ได้เลย
เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์
15 พฤษภาคม 2564
.
ที่มา
- https://www.facebook.com/เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์
รวบรวมข้อมูลและภาพ
-------------------------------------------------
บทความ เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์ (Lertsin Raksakulwong) รวมข้อมูล-------------------------------------------------