Lertsin 012 รอดตายเพราะกรมทรัพย์
012 รอดตายเพราะกรมทรัพย์
"เกิดเหตุดินถล่มใหญ่ที่ บ้านหน้าเขา อำเภอเขาพนม จังหวัดกระบี่ 3 หมู่บ้านพังราบเป็นหน้ากลอง คาดว่ามีผู้เสียชีวิตไม่ต่ำกว่า 200 คน" เสียงผู้ประกาศข่าวทางโทรทัศน์ดังก้อง ศูนย์ปฏิบัติการธรณีพิบัติภัย กรมทรัพยากรธรณี เมื่อเช้าวันที่ 31 มีนาคม 2554 ขณะเดียวกัน เจ้าหน้าที่ของศูนย์ฯ พยายามโทรติดต่อ ประสานกับเครือข่ายอาสาสมัครเฝ้าระวังดินถล่ม ที่อยู่ในพื้นที่บ้านหน้าเขา แต่ไม่สามารถติดต่อได้เลย ผมบอกทุกคนที่เกี่ยวข้องว่า ถ้าเป็นจริงตามข่าว คงต้องยุบงานนี้ เพราะทำไปก็ไม่มีประโยชน์ ไม่สามารถช่วยชีวิตผู้ประสบภัยได้จริง
ดินถล่มขนาดใหญ่ที่ทำให้มีการสูญเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก เกิดขึ้นมาหลายครั้งหลายหน เช่น ดินถล่มรอบเขาหลวง นครศรีธรรมราช รวมถึง บ้านกระทูน บ้านคีรีวง 30 พฤศจิกายน 2531 มีผู้เสียชีวิตรวมกันไม่ต่ำกว่า 300 คน ดินถล่ม บ้านน้ำก้อ หล่มสัก เพชรบูรณ์ 11 สิงหาคม 2544 มีผู้เสียชีวิต 136 คน และดินถล่มที่อุตรดิตถ์ สุโขทัย แพร่ เมื่อ 23 พฤษภาคม 2549 มีผู้เสียชีวิตไม่น้อยกว่า 140 คน
หลังเหตุการณ์ดินถล่มครั้งใหญ่ที่อุตรดิตถ์ เรามีแนวคิดที่จะหยุดยั้งความสูญเสียเพราะในการศึกษาวิจัยที่ผ่านมาพบว่าก่อนเกิดเหตุดินถล่ม มีสัญญานบอกเหตุล่วงหน้าเสมอ เช่น ฝนตกหนักตกต่อเนื่อง น้ำในลำห้วยเพิ่มขึ้นและเปลี่ยนสีเป็นสีดิน มีเสียงดังอื้ออึงบนภูเขา ดังนั้นถ้าเราสามารถแจ้งเตือนภัยล่วงหน้าให้ผู้ประสบภัยในพื้นที่ได้รู้ และรีบอพยพออกมาก่อนภัยมาถึงก็จะลดการสูญเสียได้แน่ แล้วจะทำอย่างไรถ้าเกิดกลางดึกจะมีแผนรองรับอย่างไร เป็นโจทย์ยิ่งใหญ่ให้เราต้องแก้
มนุษย์มีสัญชาติญาณแห่งการหลบภัยอยู่แล้ว ถ้าเราเติมอาวุธทางปัญญา จะทำให้การหลบภัยมีประสิทธิภาพมากขึ้น นี่คือ หลักการทำงาน ต้องเติมอาวุธทางปัญญาให้ผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เสี่ยง เพราะเป็นไปไม่ได้ที่จะไปบอกให้เขาออกมาจากพื้นที่นั้น สิ่งแรกที่ทำคือ การกำหนดพื้นที่เสี่ยงภัย เมื่อรู้ ปัจจัยหลักที่ทำให้เกิดดินถล่ม ว่ามีทั้งจากสภาพธรณีวิทยา สภาพภูมิประเทศ สภาพสิ่งแวดล้อม โดยมีตัวจุดชนวนให้เกิดดินถล่มคือปริมาณน้ำฝน ด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย ด้วยองค์ความรู้จากงานวิจัย ด้วยบุคคลากรที่มีประสิทธิภาพและทุ่มเท ทำให้เราสามารถทราบว่ามีพื้นที่ใด หมู่บ้านไหน เสี่ยงภัยบ้าง ขั้นตอนต่อไปคือส่งคนไปพูดคุยกับชาวบ้าน ให้ความรู้และขออาสาสมัครที่จะมาทำงานร่วมกับเรา แน่นอน เราไม่สามารถป้องกันการเกิดภัยดินถล่มได้ แต่เราต้องไม่เป็นตัวเร่งให้ภัยเกิดเร็วและรุนแรงขึ้น และถ้าเราร่วมมือการทำงานอย่างจริงจัง เชื่อว่าช่วยลดความสูญเสียได้แน่นอน
บ้านหน้าเขา อำเภอเขาพนม กระบี่ตั้งอยู่ติดเชิงเขาพนมเบญจา ที่มีความสูงถึง 1,397 เมตร เป็นหินทรายตอนล่าง หินแกรนิตอยู่ด้านบน สภาพป่าไม้โดนทำลายไปมาก มีการปลูกยางพารารุกขึ้นไปเกือบถึงตอนกลางภูเขา ถือเป็นพื้นที่เสี่ยงภัยดินถล่มระดับสูงมาก กรมทรัพยากรธรณี ได้เข้าไปร่วมทำงานกับชาวบ้านสร้างแผนอพยพหลบภัยตลอดจนกำหนดพื้นที่หลบภัยไว้ไม่ห่างจากหมู่บ้าน เพื่อให้ชาวบัานมีจุดรวมพลที่ปลอดภัยจากดินถล่ม แผนอพยพที่ชาวบ้านกำหนดไว้ถือว่ารอบคอบในทุกด้าน มีการระบุตัวบุคคลที่รับผิดชอบในการเฝ้าระวังภัย เราให้กระบอกวัดน้ำฝนแบบง่ายๆ เมื่อฝนตกถึงระดับที่มีความเสี่ยง จะมีคนขึ้นไปดูระดับน้ำในห้วยเหนือหมู่บ้าน เมื่อมีสิ่งบอกเหตุชัดเจน จะส่งสัญญานด้วยไซเรนมือหมุนให้ชาวบัานอพยพ กำหนดคนหนุ่มดูแลคนสูงวัยด้วยเพื่อให้ทุกคนไปรวมพลกันในที่ปลอดภัยที่ได้ทันเวลา และที่สำคัญ เคยมีการซักซ้อมแผนเพื่อป้องกันความผิดพลาดแล้ว
เกิดอะไรขึ้นทำไมไม่เป็นไปตามแผน เพราะเมื่อฝนเริ่มตกหนัก เจ้าหน้าที่ของเรา ก็ประสานงานกับอาสาสมัครในพื้นที่อย่างต่อเนื่อง เขาทำงานตามแผนที่กำหนดไว้ทุกอย่าง หรือว่าแผนที่เราร่วมกันสร้างขึ้นมาใช้ไม่ได้เมื่อเกิดเหตุการณ์จริง
เกือบบ่ายโมงได้รับการติดต่อจากเครือข่าย ดีใจมาก รีบถามเขาว่าเกิดอะไร ทำไมผิดแผน เขาบอก ไม่ผิด ทุกคนมารวมอยู่ในที่ที่กำหนดไว้ แต่ไม่เห็นมีใครมาช่วยเหลือเลย โอย..ดีใจสุดๆ รีบประสานบอกพิกัดให้หน่วยงานในพื้นที่เข้าช่วยเหลือโดยด่วน
หลังจากเหตุการณ์ผ่านไป 7 วัน จึงเข้าไปตรวจสอบสภาพพื้นที่ที่เปลี่ยนแปลงและผลกระทบที่เกิดขึ้นทั้งหมด เพื่อใช้เป็นชุดข้อมูลในการดำเนินการต่อไปในอนาคต สาเหตุที่ไม่รีบเข้าพื้นที่เนื่องจากหลักการบริหารจัดการพิบัติภัย เมื่อมีเหตุการณ์เกิดขึ้น อันดับแรก เป็นเรื่องของการเผชิญเหตุและกู้ภัยที่เราไม่มีศักยภาพเลย ถ้าเข้าไปมีแต่จะไปสร้างความไม่สะดวกในการทำงานของทีมกู้ภัย
เมื่อไปถึงมีชาวบ้านมาจับแขนแล้วพูดว่า "ผมรอดตายเพราะกรมทรัพย์" ได้ยินแล้วขนลุก ความเหนื่อยทั้งหมดหายเป็นปลิดทิ้ง เขาเป็นอาสาสมัครที่ทำงานร่วมกับ ศูนย์ปฏิบัติการธรณีพิบัติภัย เขาเล่าว่ามันช่างเหมือนกับตอนที่เรามากำหนดเหตุการณ์ซักซ้อมแผนกันเลย เพียงแต่ว่ามันมาเร็วมาก เสียงเหมือนฟ้าถล่มดินทลายลงมาจากยอดเขา มีคนหนีไม่ทันและเสียชีวิต 10 คน ส่วนที่ติดต่อไม่ได้เลยเพราะไฟฟ้าดับ ส่วนใหญ่แบตหมด พวกที่แบตเหลือก็ห้ามโทร ต้องใช้ยามจำเป็นจริงๆ คิดว่าต้องมีหน่วยงานมาให้ความช่วยเหลือแน่ รอจนบ่ายแล้วยังไม่เห็นมีใครมาช่วยเลยโทรบอก มาถึงตอนนี้บรรยายเป็นคำพูดไม่ออก มันตื้นตันไปหมดและยินดีที่จะเหนื่อยต่อไป
เมื่อปี 2560 ได้เกิดเหตุการณ์ดินถล่มที่บ้านหน้าเขาอีกครั้งหนึ่ง แต่ไม่รุนแรงเหมือนปี 2554 ที่สำคัญ ไม่มีผู้เสียชีวิตเลย เพราะทุกคนทำตามแผนเฝ้าระวังภัยดินถล่มที่พวกเขาได้ร่วมกันสร้างขึ้นมาเอง
เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์
18 พฤษภาคม 2564
.
ที่มา
- https://www.facebook.com/เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์
รวบรวมข้อมูลและภาพ
-------------------------------------------------
Lertsin บทความ เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์ (Lertsin Raksaskulwong) รวมข้อมูล-------------------------------------------------