Lertsin 051 สึนามิไทย เจ็บแล้วต้องรู้จัก (2)

Lertsin 051 สึนามิไทย เจ็บแล้วต้องรู้จัก (2)

ประวัติศาสตร์ไทยไม่เคยบันทึกถึงภัยพิบัติคลื่นยักษ์ ทำให้คนรุ่นหลังไม่รู้จักถึงมหันตภัยชนิดนี้ เมื่อเกิดสึนามิ จึงไม่มีการเตรียมรับมือใดๆ ทั้งสิ้น คลื่นสินามิที่ถล่ม 6 จังหวัด ฝั่งอันดามัน อันได้แก่ ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ ตรัง และสตูล ทำให้เกิดความสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพย์สินมากมาย มีชาวไทยและนักท่องเที่ยวต่างประเทศเสียชีวิตเกือบหมื่นคน บาดเจ็บอีกนับหมื่นคน ระบบสาธารณูปโภค ระบบนิเวศน์วิทยา อาคารบ้านเรือน เรือกสวนไร่นา เสียหายเกินบรรยาย สร้างความเจ็บปวดให้กับทั้งชาวไทยและชาวโลก เมื่อเจ็บแล้วต้องไม่จบ ต้องทำความรู้จักกับคลื่นสึนามิ เพื่อถอดบทเรียนออกมา กำหนดแนวทางปฎิบัติเพื่อลดผลกระทบภัยสึนามิที่จะเกิดในอนาคตให้ได้ เพราะธรณีพิบัติภัยไม่เคยเกิดครั้งเดียวแล้วจบเช่นกัน

26 ธันวาคม 2547 เวลา 07.58 น. เกิดแผ่นดินไหว ขนาด 9.1 Mw. ที่ทิศตะวันตกของเกาะสุมาตรา ห่างจากภูเก็ตประมาณ 580 กิโลเมตร คนที่อยู่ในตึกสูงของกรุงเทพมหานครรับรู้ได้ถึงแรงสั่นสะเทือน มีการออกข่าวทางโทรทัศน์ช่องหลัก แต่ก็ไม่ได้ให้ความสำคัญมากกว่านั้น เวลาผ่านไป 1 ชั่วโมง 37 นาที น้ำทะเลบริเวณชายหาดป่าตอง ต่อเนื่องจนถึง บ้านน้ำเค็ม อำเภอตะกั่วป่า พังงา ลดระดับลงไปอย่างมาก บางแห่งลดลงไปหลายร้อยเมตร กุ้งหอยปูปลาติดตามชายหาด ชักชวนให้นักท่องเที่ยวไล่เก็บกันอย่างสนุกสนาน 8 นาทีหลังจากนั้น มฤตยูร้ายก็ปรากฏเป็นแนวคลื่นสีขาว ยาวต่อเนื่องกัน สูง 6-7 เมตร เข้าถล่มชายฝั่ง ทำลายสิ่งที่กีดขวาง อย่างไร้ความปราณี ผ่านไปอีก 20 นาที หรือเมื่อเวลา 10.03 น. คลื่นสึนามิลูกที่ 2 สูงเกินกว่า 10 เมตร เข้ากระทบฝั่ง คลื่นลูกนี้ได้พัดพาทุกสิ่งทุกอย่างราบเป็นหน้ากลอง บางพื้นที่ เช่นที่ บ้านน้ำเค็ม คลื่นสึนามิกวาดเข้าไปบนแผ่นดิน เป็นระยะทางเกิน 1 กิโลเมตร เท่านั้นยังไม่พอ เวลา 10.20 น. คลื่นสึนามิลูกที่ 3 สูงเกิน 5 เมตร เข้ามากระหน่ำซ้ำเติม เกิดสภาพน้ำท่วม อยู่ประมาณชั่วโมงกว่าจนกระทั่งเวลาเที่ยง น้ำทะเลจึงกลับคืนสภาพปกติ

จากบันทึกเหตุการณ์สึนามิถล่ม 6 จังหวัด

ชายฝั่งอันดามัน เมื่อพิจารณาเวลาที่เกิดแผ่นดินไหวจนคลื่นสึนามิลูกแรกมาถึงฝั่ง มีเวลาต่างกัน 1 ชั่วโมง 45 นาที ด้วยเทคโนโลยีทั่วไป เราจะรู้ว่ามีแผ่นดินไหวเกิดขึ้น ภายใน 30 นาที ยังมีเวลาสำหรับการสร้างระบบเตือนภัยล่วงหน้า อีก 1 ชั่วโมง 15 นาที น่าจะเพียงพอถ้าเรามีแผนแจ้งข่าว แผนอพยพ ที่ดีเพียงพอ หลังเหตุการณ์สึนามิไทย ทางการได้ติดตั้งหอกระจายข่าว ติดตั้งแผนที่แสดงทิศทางการหนีภัยสึนามิไว้ทุกหาดที่เคยได้รับผลกระทบ มีการติดตั้งทุ่นลอยน้ำเตือนภ้ยสึนามินอกชายฝั่งอันดามัน มีแผนอพยพและได้ทำการซ้อมแผนอยู่หลายครั้ง เชื่อว่าหากเกิดพิบัติภัยสึนามิจริง การสูญเสียชีวิตต้องน้อยลงมาก แต่ระบบการเตือนภัยล่วงหน้าอาจมีข้อจำกัดหลายอย่าง ต้องเรียนรู้ ปรับปรุง แก้ไขอยู่ตลอดเวลา ญี่ปุ่นได้ชื่อว่าเป็นเจ้า แห่งระบบเตือนภัยล่วงหน้าสึนามิ แต่เมื่อเกิดเหตุยังมีการสูญเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก

26 สิงหาคม 2548 ได้ไปร่วมประชุมเชิงปฏิบัติการกับผู้เชี่ยวชาญนานาชาติ เพื่อหาแนวทางการจัดทำระบบการเตือนภัยล่วงหน้าสึนามิ ที่ โรงแรมใหญ่ระดับ 4 ดาว ติดทะเล หาดกะตะ ภูเก็ต คืนนั้นมีเหตุการณ์ที่น่าตื่นเต้นโดยไม่ให้ตั้งตัว คล้ายกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาเตือนเราว่าแผนอพยพสึนามิที่ทางจังหวัดภูเก็ต ร่วมกับหลายหน่วยงานได้จัดทำไว้ก่อน มีข้อบกพร่องที่ต้องได้รับการแก้ไข ราว 5 ทุ่ม เจ้าหน้าที่โรงแรมมาไล่ปลุกแขกทุกห้องให้ไปรวมพลบนดาดฟ้า บอกว่าได้รับแจ้งจากจังหวัดว่าเกิดเหตุแผ่นดินไหวและสึนามิ ผมพักอยู่ชั้น 4 เมื่อออกมานอกห้อง เห็นความสับสนอลหม่านทุกคนพยายามรีบวิ่งตามบันไดขึ้นไปบนดาดฟ้า มีเสียงบอกต่อกันว่าสึนามิมาแล้ว ช่วงแรกเกิดความสับสน แต่เพียงอึดใจเรียกสติกลับคืนมา ประเมินว่า ชั้น 4 สูงเกิน 10 เมตร น่าจะรอด รีบเปิดโทรทัศน์ช่อง CNN มีข่าวด่วนเรื่องแผ่นดินไหว ขนาด 8.7 Mw. ศูนย์เกิดอยู่ด้านตะวันตกของเกาะสุมาตรา แต่ยังไม่มีคลื่นสึนามิเข้าถล่ม เมืองบันดาร์อาเจะห์ เบาใจขึ้นมาก เพราะถ้าเกิดสึนามิ บันดาร์อาเจะห์ ต้องโดนถล่มก่อนภูเก็ตเกือบชั่วโมง มองลงไปด้านล่าง เห็นความโกลาหลวุ่นวายมากขึ้น ผู้คนวิ่งแบบไร้ทิศทาง ส่วนใหญ่วิ่งตามถนนที่ขนานกับชายทะเล รถติดตามถนน ยาวตลอดชายหาด เสียงแตรรถดังลั่นเพราะทุกคันต่างก็บีบไล่คันหน้า ฟ้าปราณีที่แผ่นดินไหวครั้งนั้นไม่ก่อให้เกิดสึนามิ คนเป็นพันที่ หาดกะตะเลยปลอดภัย ภายหลังทราบว่า คนที่อาศัยอยู่ในเมืองภูเก็ต ก็ขับรถขึ้น เขารัง เขาโต๊ะแซะ หนีภัยสึนามิจนวุ่นวายไปทั้งจังหวัด เห็นได้ชัดว่าแผนอพยพสึนามิมีปัญหาต้องมีการปรับปรุงแก้ไขโดยด่วน

วันรุ่งขึ้นการประชุมจบอย่างรวดเร็ว มีงานให้ทำต่อเนื่องมากมาย แต่สิ่งหนึ่งที่ทุกคนเห็นตรงกัน คือ ต้องให้ความรู้คนในพื้นที่เสี่ยงได้รู้จักธรรมชาติของธรณีพิบัติภัย ตลอดจนถึงวิธีปฏิบัติตัวเมื่อต้องเผชิญภัย เพื่อเอาตัวรอดจากภัยนั้นให้ได้ มนุษย์มีสัญชาติญานแห่งการหลบภัยอยู่แล้ว เมื่อได้เติมอาวุธทางปัญญา จะทำให้การหลบภัยมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

ปัจจุบัน คนไทยรู้จักภัยสึนามิกันพอสมควร รู้ถึงวิธีการหลบภัย แต่มีอยู่เรื่องหนึ่งที่หลายคนถูกปลูกฝังจนขึ้นใจว่าก่อนเกิดสึนามิ น้ำทะเลจะลดระดับจนผิดสังเกตุ ถ้าน้ำไม่ลดแสดงว่าไม่มีสึนามิ ไม่ต้องหลบหนีแม้มีสัญญานเตือนภัยก็ตาม ต้องบอกว่าบางพื้นที่น้ำทะเลไม่ได้ลด แต่เป็นลักษณะของน้ำเอ่อขึ้นมา แบบเดียวกับสึนามิ

ที่ญี่ปุ่นเมื่อปี พ.ศ. 2554 นักวิชาการยังอธิบายได้ไม่ชัดเจน บ้างว่า ถ้าท้องคลื่นสึนามิมาถึงฝั่งก่อน น้ำจะลด ถ้ายอดคลื่นมาถึงฝั่งก่อน น้ำจะเอ่อ บ้างก็ว่าถ้าอยู่ด้านแผ่นเปลือกโลกยกขึ้นน้ำจะลด อยู่ด้านแผ่นเปลือกโลกมุดตัว น้ำจะเอ่อ เอาเป็นว่าถ้ามีสัญญานเตือนภัยสึนามิ ให้รีบขึ้นที่สูงก่อน ไม่ต้องรอน้ำลด ไม่ต้องรอดูหน้าตาของคลื่นสึนามิ เพราะถ้าท่านเห็นคลื่นสึนามิในขณะที่ยังยืนบนชายหาด รับรองได้ว่าท่านได้ย้ายไปอยู่บนทางช้างเผือกแน่นอน

เลิศสิน รักษาสกุลวงศ์

10 กันยายน 2565