แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออก จีน 1987 แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยน (Peking Man Site at Zhoukoudian)

1987 แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยน (Peking Man Site at Zhoukoudian)

แผนที่ https://maps.app.goo.gl/f6zPHHVXmVBxiapH9

แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยน (Peking Man Site at Zhoukoudian): หลักฐานสำคัญของการวิวัฒนาการมนุษย์ ประเทศจีน ร่องรอยแห่งวิวัฒนาการมนุษย์ แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยน มรดกโลกอันทรงคุณค่า

แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยน (Peking Man Site at Zhoukoudian) เป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญระดับโลก ตั้งอยู่ห่างจากกรุงปักกิ่ง สาธารณรัฐประชาชนจีน ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 42 กิโลเมตร ณ บริเวณรอยต่อระหว่างที่ราบจีนเหนือ (North China Plain) และเทือกเขาหยานซาน (Yanshan Mountains) พื้นที่นี้อุดมไปด้วยแหล่งน้ำและถ้ำหินปูนธรรมชาติ ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับการดำรงชีวิตของมนุษย์ยุคแรกเริ่มในสมัยไพลสโตซีน (Pleistocene)

แหล่งโบราณคดีแห่งนี้ได้รับการค้นพบครั้งแรกโดยนักธรณีวิทยาชาวสวีเดน Johan Gunnar Andersson ในปีค.ศ. 1921 (พ.ศ. 2464) และมีการขุดค้นเพิ่มเติมโดย Otto Zdansky ในปีค.ศ. 1921 (พ.ศ. 2464) และค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466) ซึ่งนำไปสู่การค้นพบฟันมนุษย์โบราณ การค้นพบครั้งสำคัญที่สุดเกิดขึ้นในปีค.ศ. 1929 (พ.ศ. 2472) เมื่อนักมานุษยวิทยาชาวจีน เป่ย เหวินจง (Pei Wenzhong) ได้ค้นพบกระดูกกะโหลกศีรษะของ "มนุษย์ปักกิ่ง" (Peking Man) ที่เกือบสมบูรณ์ สร้างความตื่นตะลึงไปทั่วโลกและเป็นการยืนยันถึงการมีอยู่ของสปีชีส์มนุษย์ที่ไม่เคยรู้จักมาก่อน

ด้วยคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวิทยาศาสตร์อันมหาศาลในการทำความเข้าใจวิวัฒนาการของมนุษย์ แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยนจึงได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกโดยองค์การยูเนสโก (UNESCO World Heritage List) เมื่อปีค.ศ. 1987 (พ.ศ. 2530) นับเป็นแหล่งศึกษาสำคัญที่ยังคงมีการดำเนินงานทางวิทยาศาสตร์อย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน

คุณค่าสากลอันโดดเด่น (Outstanding Universal Value)

แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยนได้รับการยกย่องให้มีคุณค่าสากลอันโดดเด่นภายใต้เกณฑ์ทางวัฒนธรรมสองประการของยูเนสโก ได้แก่:

• เกณฑ์ (iii): แหล่งโจวโข่วเตี้ยนเป็นพยานหลักฐานของชุมชนมนุษย์ในทวีปเอเชียตั้งแต่สมัยไพลสโตซีนตอนกลาง (Middle Pleistocene Period) จนถึงยุคหินเก่า (Palaeolithic) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงกระบวนการวิวัฒนาการของมนุษย์ นับเป็นอนุสรณ์สถานอันเป็นพิเศษของสังคมมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ในทวีปเอเชีย

• เกณฑ์ (vi): แหล่งนี้แสดงให้เห็นถึงกระบวนการวิวัฒนาการของมนุษย์ และมีคุณค่าอย่างยิ่งในการวิจัยและฟื้นฟูประวัติศาสตร์มนุษย์ยุคแรกเริ่ม โดยเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของวิวัฒนาการมนุษย์ รักษาและส่งต่อข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่แท้จริง และส่งเสริมการวิจัยเกี่ยวกับต้นกำเนิดของมนุษย์ยุคแรกเริ่ม

การค้นพบที่โจวโข่วเตี้ยน รวมถึงซากดึกดำบรรพ์ของมนุษย์ Homo erectus pekinensis หรือที่รู้จักกันในนาม "มนุษย์ปักกิ่ง" พร้อมกับวัตถุทางวัฒนธรรมต่าง ๆ เช่น เครื่องมือหินกว่า 100,000 ชิ้น และหลักฐานการใช้ไฟ ถือเป็นข้อมูลสำคัญที่ให้ความกระจ่างเกี่ยวกับการดำรงชีวิตของมนุษย์ยุคแรก การสร้างเครื่องมือ และการปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อม การค้นพบเหล่านี้จึงมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อความเข้าใจในวิวัฒนาการทางชีววิทยาและวัฒนธรรมของมนุษย์ ทำให้โจวโข่วเตี้ยนเป็นหนึ่งในแหล่ง Homo erectus ที่ให้ผลผลิตทางข้อมูลมากที่สุดในโลก

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม

ประวัติศาสตร์ของแหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยนเริ่มต้นจากการสำรวจทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งนำไปสู่การค้นพบที่พลิกโฉมความเข้าใจเกี่ยวกับต้นกำเนิดของมนุษย์

• การค้นพบเบื้องต้น: ในปีค.ศ. 1921 (พ.ศ. 2464) Johan Gunnar Andersson ได้เริ่มงานสำรวจที่ถ้ำโจวโข่วเตี้ยน และภายหลัง Otto Zdansky ได้ทำการขุดค้นและพบฟันมนุษย์ในบริเวณนี้ในปีค.ศ. 1921 (พ.ศ. 2464) และค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466)

• การค้นพบมนุษย์ปักกิ่ง: การค้นพบครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม ค.ศ. 1929 (พ.ศ. 2472) โดยนักมานุษยวิทยาชาวจีน Pei Wenzhong ซึ่งได้พบกระดูกกะโหลกศีรษะของ Homo erectus pekinensis เกือบสมบูรณ์ในถ้ำ Locality 1 การค้นพบนี้เป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงว่ามนุษย์ยุคแรกได้อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้

• ช่วงเวลาการอยู่อาศัย: จากการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ พบว่ามนุษย์ปักกิ่ง (Homo erectus pekinensis) มีชีวิตอยู่ในสมัยไพลสโตซีนตอนกลาง โดยมีอายุประมาณ 700,000 ถึง 200,000 ปีก่อนคริสตกาล นอกจากนี้ แหล่งโจวโข่วเตี้ยนยังค้นพบซากของมนุษย์ Homo sapiens ยุคเก่าแก่ (archaic Homo sapiens) ซึ่งมีอายุประมาณ 200,000–100,000 ปีก่อนคริสตกาล และซากของมนุษย์ยุคปัจจุบัน (Homo sapiens sapiens) ที่พบในถ้ำ Upper Cave ซึ่งมีอายุย้อนไปประมาณ 30,000 ปีก่อนคริสตกาล (หรือราว 32,000 ปีก่อนพุทธศักราช) การค้นพบเหล่านี้ล้วนเป็นข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่ได้รับการยืนยันจากการวิจัยทางโบราณคดีและบรรพชีวินวิทยา โดยไม่มีส่วนใดที่เป็นตำนานหรือเรื่องเล่า

ในด้านสถาปัตยกรรม แหล่งโจวโข่วเตี้ยนโดดเด่นด้วย "สถาปัตยกรรมธรรมชาติ" ซึ่งคือ ถ้ำหินปูน ที่เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ยุคแรกเริ่ม ถ้ำเหล่านี้เป็นแหล่งกบดานที่สำคัญ ซึ่งยังคงมีชั้นตะกอนสะสมที่บันทึกหลักฐานทางโบราณคดีไว้อย่างครบถ้วน ภายในถ้ำมีการค้นพบ:

• เครื่องมือหิน: กว่า 100,000 ชิ้น ซึ่งแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการของเทคโนโลยีการสร้างเครื่องมือของมนุษย์ยุคแรก

• ซากดึกดำบรรพ์สัตว์: ของสัตว์หลายร้อยสปีชีส์ที่เคยอาศัยอยู่ในบริเวณนั้น ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมและระบบนิเวศในอดีต

• หลักฐานการใช้ไฟ: เช่น เถ้าถ่าน กองเถ้า และกระดูกที่ถูกเผาไหม้ ซึ่งเป็นข้อบ่งชี้สำคัญถึงความสามารถของมนุษย์ปักกิ่งในการควบคุมไฟ ซึ่งเป็นก้าวสำคัญในการวิวัฒนาการทางวัฒนธรรมของมนุษย์

การจัดแสดงและโครงสร้างพื้นฐานในปัจจุบัน เช่น พิพิธภัณฑ์และทางเดินชม ได้รับการออกแบบมาเพื่อปกป้องแหล่งโบราณคดีและอำนวยความสะดวกแก่นักวิชาการและนักท่องเที่ยว โดยยังคงรักษาสภาพดั้งเดิมของแหล่งให้ได้มากที่สุดภายใต้แผนอนุรักษ์ทางวิทยาศาสตร์

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

แหล่งมนุษย์ปักกิ่งที่โจวโข่วเตี้ยนนำเสนอจุดเด่นหลายประการที่ทำให้เป็นสถานที่สำคัญระดับโลก:

• แหล่งรวมซากดึกดำบรรพ์ที่ใหญ่ที่สุด: เป็นแหล่งที่ค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของ Homo erectus pekinensis (มนุษย์ปักกิ่ง) จำนวนมากที่สุด ซึ่งเป็นข้อมูลที่ไม่อาจประเมินค่าได้ในการศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางกายวิภาคและพฤติกรรมของมนุษย์ยุคแรก

• การค้นพบหลายสปีชีส์ของมนุษย์: นอกจากมนุษย์ปักกิ่งแล้ว ยังพบซากของ Homo sapiens ยุคเก่าแก่ และ Homo sapiens sapiens (จากถ้ำ Upper Cave) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการดำรงอยู่ของมนุษย์หลากหลายช่วงเวลาในบริเวณเดียวกัน

• หลักฐานการพัฒนาเทคโนโลยี: การค้นพบเครื่องมือหินกว่า 100,000 ชิ้น ชี้ให้เห็นถึงความสามารถในการประดิษฐ์และใช้เครื่องมือของมนุษย์ยุคแรก ซึ่งเป็นรากฐานของการพัฒนาอารยธรรม

• การควบคุมไฟ: หลักฐานการใช้ไฟ เช่น เถ้าถ่านและกระดูกที่ถูกเผาไหม้ ถือเป็นการค้นพบที่สำคัญยิ่ง ซึ่งบ่งชี้ถึงความสามารถในการควบคุมธรรมชาติของมนุษย์และผลกระทบต่อการดำรงชีวิต เช่น การปรุงอาหาร การให้ความอบอุ่น และการป้องกันตัวจากสัตว์ป่า

• พิพิธภัณฑ์มนุษย์โบราณโจวโข่วเตี้ยน (Peking Man Site Museum): ก่อตั้งขึ้นในปีค.ศ. 1953 (พ.ศ. 2496) ทำหน้าที่เป็นพิพิธภัณฑ์แหล่งมนุษย์โบราณ และเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวระดับ 4A ของประเทศ จัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับการวิวัฒนาการของมนุษย์ หุ่นจำลองของซากดึกดำบรรพ์ เครื่องมือโบราณ และโรงภาพยนตร์ 4 มิติ

• แหล่งขุดค้นทางโบราณคดี (Archaeological Park): ประกอบด้วยถ้ำมนุษย์ปักกิ่ง (Peking Man Cave หรือ Locality 1) และถ้ำ Upper Cave (Shandingdong) ซึ่งเป็นบริเวณที่นักท่องเที่ยวสามารถเยี่ยมชมและเรียนรู้เกี่ยวกับชีวิตของมนุษย์ยุคแรกได้โดยตรง

• การวิจัยอย่างต่อเนื่อง: แหล่งนี้ยังคงเป็นศูนย์กลางการวิจัยทางวิทยาศาสตร์ที่สำคัญ โดยมีการขุดค้นและศึกษาอย่างต่อเนื่องเพื่อเผยแพร่ความรู้ใหม่ ๆ เกี่ยวกับวิวัฒนาการของมนุษย์

แหล่งมนุษย์ปักกิ่ง ที่โจวโข่วเตี้ยนเป็นแหล่งมรดกโลกที่ทรงคุณค่าอย่างยิ่ง เป็นเสมือนหน้าต่างสู่ยุคแรกเริ่มของมนุษยชาติและวิวัฒนาการอันยาวนานของเรา การค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของ Homo erectus pekinensis รวมถึงหลักฐานการใช้เครื่องมือและไฟ ได้เปิดเผยบทบาทสำคัญของภูมิภาคเอเชียในการทำความเข้าใจเส้นทางวิวัฒนาการของมนุษย์ แหล่งนี้ไม่ได้เป็นเพียงหลักฐานทางประวัติศาสตร์เท่านั้น แต่ยังเป็นศูนย์กลางการวิจัยที่ยังคงให้ข้อมูลเชิงลึกใหม่ๆ อย่างต่อเนื่อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการอนุรักษ์และการศึกษา เพื่อส่งต่อความรู้เกี่ยวกับบรรพบุรุษของเราและคุณค่าสากลของแหล่งนี้ให้แก่อนุชนรุ่นหลัง