แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มาเลเซีย 2000 อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลู (Gunung Mulu National Park)

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลู: อัญมณีแห่งธรณีวิทยาและชีวภาพบนเกาะบอร์เนียว สู่สถานะมรดกโลก

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลู (Gunung Mulu National Park) ตั้งอยู่ในรัฐซาราวัก (Sarawak) บนเกาะบอร์เนียว (Borneo) ประเทศมาเลเซีย นับเป็นพื้นที่ธรรมชาติอันโดดเด่นที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกโดยองค์การยูเนสโก (UNESCO World Heritage Site) ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2000 (พ.ศ. 2543) การได้รับสถานะอันทรงเกียรตินี้เป็นการตระหนักถึงความงดงามทางธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์ และความสำคัญทางชีวภาพและธรณีวิทยาอันมหาศาลของอุทยานแห่งนี้

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 52,864 เฮกตาร์ (hectares) เป็นที่รู้จักในฐานะพื้นที่คาร์สต์เขตร้อน (tropical karst area) ที่ได้รับการศึกษามากที่สุดในโลก โดดเด่นด้วยระบบถ้ำอันตระการตาและการก่อตัวของหินปูนที่ไม่เหมือนใคร มีระบบถ้ำที่สำรวจแล้วกว่า 295 กิโลเมตร (km) นอกจากสถานะมรดกโลกแล้ว อุทยานแห่งนี้ยังได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานมรดกอาเซียน (ASEAN Heritage Park) ในปี ค.ศ. 1984 (พ.ศ. 2527) ซึ่งตอกย้ำถึงคุณค่าและความสำคัญในระดับภูมิภาคและระดับโลก

คุณค่าโดดเด่นเป็นสากล (Outstanding Universal Value)

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูได้รับการยกย่องให้มีคุณค่าโดดเด่นเป็นสากล (Outstanding Universal Value - OUV) โดยองค์การยูเนสโก ภายใต้เกณฑ์ธรรมชาติ 4 ข้อ ดังนี้:

• เกณฑ์ (vii): เป็นพื้นที่ที่มีความงดงามทางธรรมชาติอันเป็นเลิศ (To contain areas of exceptional natural beauty) อุทยานแห่งนี้แสดงถึงภูมิทัศน์ที่น่าทึ่งของป่าฝนเขตร้อนเขียวชอุ่ม หุบเหวลึก และยอดเขาหินปูนที่สูงตระหง่าน รวมถึงการก่อตัวของหินคาร์สต์ที่โดดเด่น เช่น ยอดเขาพินนาเคิลส์ (The Pinnacles) ที่เป็นเอกลักษณ์ และความงามภายในถ้ำขนาดมหึมาที่เผยให้เห็นงานศิลปะธรรมชาติจากหินงอกหินย้อย

• เกณฑ์ (viii): เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของขั้นตอนสำคัญในประวัติศาสตร์โลก (To be an outstanding example of major stages of Earth's history) อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูเป็นแหล่งศึกษาที่สำคัญของธรณีวิทยาระบบคาร์สต์แบบเขตร้อน แสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการทางธรณีวิทยาของการก่อตัวของหินปูนและระบบถ้ำขนาดใหญ่ ซึ่งสะท้อนถึงกระบวนการทางธรณีวิทยาหลายล้านปี

• เกณฑ์ (ix): เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นซึ่งแสดงถึงกระบวนการทางนิเวศวิทยาและชีววิทยาที่สำคัญและต่อเนื่อง (To be an outstanding example representing significant ongoing ecological and biological processes) ระบบนิเวศของกูนุงมูลูเป็นห้องปฏิบัติการธรรมชาติสำหรับการศึกษาปฏิสัมพันธ์ระหว่างระบบถ้ำ ระบบแม่น้ำ และป่าฝนเขตร้อนที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง รวมถึงเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ถ้ำเฉพาะถิ่นและกระบวนการทางชีววิทยาที่เกี่ยวข้องกับการปรับตัวในสภาพแวดล้อมเฉพาะ

• เกณฑ์ (x): ประกอบด้วยแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติที่สำคัญและมีนัยสำคัญที่สุดสำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ณ ถิ่นที่อยู่ (To contain the most important and significant natural habitats for in-situ conservation of biological diversity) อุทยานแห่งนี้เป็นที่อยู่อาศัยของพืชและสัตว์หลากหลายชนิด รวมถึงพืชเฉพาะถิ่นและสัตว์ป่าที่สำคัญหลายชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งความหลากหลายของพืชวงศ์ปาล์ม นกนางแอ่นถ้ำ (cave swiftlets) และค้างคาวนับล้านตัว ทำให้เป็นพื้นที่สำคัญสำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในสภาพธรรมชาติ

บริบททางประวัติศาสตร์และธรณีวิทยา (Historical and Geological Context)

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูเป็นผลลัพธ์ของกระบวนการทางธรณีวิทยาที่กินเวลานานหลายล้านปี ซึ่งทำให้เกิดภูมิประเทศคาร์สต์อันซับซ้อนและระบบถ้ำขนาดมหึมาขึ้นบนเกาะบอร์เนียว โดยมีข้อมูลทางธรณีวิทยาที่ระบุว่า การก่อตัวของหินปูนในพื้นที่เริ่มขึ้นเมื่อประมาณ 60 ล้านปีก่อน ก่อให้เกิดโครงสร้างทางธรณีวิทยาที่เรียกว่า เมลินาว ฟอร์เมชัน (Melinau Formation) ซึ่งยกตัวขึ้นจากพื้นทะเลเมื่อประมาณ 5 ล้านปีก่อน (ข้อมูลนี้เป็นข้อเท็จจริงทางธรณีวิทยา ไม่ใช่ตำนานพื้นบ้าน)

พื้นที่นี้ได้รับการกัดเซาะโดยน้ำและสารละลายกรดคาร์บอนิกมาอย่างต่อเนื่อง ก่อให้เกิดระบบถ้ำใต้ดินที่กว้างขวางและซับซ้อนที่สุดในโลก ปัจจุบันมีการสำรวจและทำแผนที่ถ้ำแล้วกว่า 295 กิโลเมตร กระบวนการทางธรณีวิทยานี้ยังคงดำเนินต่อไป ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์และนิเวศวิทยาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการก่อตัวของหินคาร์สต์รูปทรงต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกถ้ำ

ด้านประวัติศาสตร์การสำรวจ อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูได้กลายเป็นศูนย์กลางการวิจัยทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับระบบถ้ำและชีววิทยาในป่าฝนเขตร้อนมาอย่างยาวนาน โดยมีการสำรวจอย่างจริงจังมาตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 20 C.E. (พุทธศตวรรษที่ 25) ซึ่งนำไปสู่การค้นพบคุณสมบัติอันน่าทึ่งมากมายที่ส่งผลให้ได้รับการยอมรับในระดับสากล

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูมีจุดเด่นหลายประการที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวและนักวิจัยจากทั่วโลก:

• ห้องโถงซาราวัก (Sarawak Chamber): เป็นห้องโถงถ้ำที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยค้นพบในโลก มีขนาดน่าอัศจรรย์ถึง 600 เมตร (meters) ยาว 415 เมตร กว้าง และ 80 เมตร สูง ซึ่งสามารถรองรับเครื่องบินโบอิ้ง 747 ได้ถึง 40 ลำ

• ถ้ำกวาง (Deer Cave): มีชื่อเสียงด้านขนาดที่ใหญ่โตและปรากฏการณ์ "bat exodus" อันน่าทึ่ง ซึ่งค้างคาวนับล้านตัวจะพร้อมใจกันบินออกจากถ้ำในช่วงพลบค่ำ เพื่อออกหาอาหารในยามค่ำคืน

• ระบบถ้ำเคลียร์วอเตอร์ (Clearwater Cave System): ได้รับการยอมรับว่าเป็นหนึ่งในระบบถ้ำที่ยาวที่สุดในโลก มีลำธารใต้ดินใสสะอาดไหลผ่าน แสดงให้เห็นถึงการก่อตัวของหินปูนที่สวยงาม

• ยอดเขาพินนาเคิลส์ (The Pinnacles of Gunung Api): เสาหินปูนที่คมกริบราวใบมีด ซึ่งโผล่พ้นขึ้นมาจากป่าฝนอย่างโดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์ ถือเป็นภูมิทัศน์คาร์สต์ที่หายากและน่าตื่นตาตื่นใจ

• ความหลากหลายทางชีวภาพสูง: อุทยานแห่งนี้เป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพ โดยมีเขตพืชพรรณถึง 17 โซน และพืชมีท่อลำเลียงประมาณ 3,500 สปีชีส์ (species) ที่บันทึกไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งมีความอุดมสมบูรณ์ของพืชวงศ์ปาล์ม โดยพบถึง 109 สปีชีส์ใน 20 สกุล นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยที่สำคัญของนกนางแอ่นถ้ำและค้างคาวนับล้านตัว

อุทยานแห่งชาติกูนุงมูลู เป็นแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติที่มีคุณค่าโดดเด่นเป็นสากลอย่างแท้จริง ด้วยระบบถ้ำหินปูนขนาดมหึมา การก่อตัวของคาร์สต์ที่น่าตื่นตาตื่นใจ และความหลากหลายทางชีวภาพที่อุดมสมบูรณ์ ซึ่งเป็นตัวอย่างที่ยอดเยี่ยมของวิวัฒนาการทางธรณีวิทยา กระบวนการทางนิเวศวิทยา และความงามทางธรรมชาติ การอนุรักษ์พื้นที่แห่งนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการศึกษาทางวิทยาศาสตร์และการส่งต่อมรดกธรรมชาติอันล้ำค่านี้ให้กับคนรุ่นหลัง

-------------------------

เที่ยวแหล่งมรดกโลก (World Heritage Site)

เที่ยวรอบโลก (Travel World)