แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออก จีน 1997 เมืองเก่าลี่เจียง (Old Town of Lijiang)

1997 เมืองเก่าลี่เจียง (Old Town of Lijiang)

google map

เมืองเก่าลี่เจียง: อัญมณีแห่งการผสมผสานวัฒนธรรมบนเส้นทางสายไหมใต้

เมืองเก่าลี่เจียง (Old Town of Lijiang) ตั้งอยู่บนที่ราบลี่เจียง ณ ระดับความสูง 2,400 เมตร เหนือระดับน้ำทะเล ในมณฑลยูนนานทางตะวันตกเฉียงใต้ของสาธารณรัฐประชาชนจีน ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมโดยองค์การยูเนสโกในปี ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) ด้วยคุณค่าโดดเด่นสากล เมืองโบราณแห่งนี้เป็นที่รู้จักจากสถาปัตยกรรมอันเป็นเอกลักษณ์ ซึ่งเป็นการผสมผสานองค์ประกอบทางวัฒนธรรมจากหลากหลายกลุ่มชาติพันธุ์ที่หลอมรวมกันมาหลายศตวรรษ ไม่ว่าจะเป็นชาวน่าซี (Naxi), ฮั่น (Han), ทิเบต (Tibetan) และไป๋ (Bai)

เมืองเก่าลี่เจียงได้รับการปรับให้เข้ากับลักษณะภูมิประเทศที่ไม่ราบเรียบอย่างชาญฉลาด ซึ่งเป็นทำเลที่ตั้งเชิงพาณิชย์และยุทธศาสตร์ที่สำคัญ และยังคงรักษาคุณภาพและความเป็นของแท้ของทัศนียภาพเมืองโบราณไว้ได้อย่างดีเยี่ยม ลักษณะเด่นประการหนึ่งของลี่เจียงคือระบบชลประทานโบราณที่มีความซับซ้อนและเปี่ยมไปด้วยความคิดสร้างสรรค์ ซึ่งมีต้นกำเนิดจากยอดเขาหิมะมังกรหยก (Yulong Snow Mountain) ที่ปกคลุมด้วยหิมะทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ระบบนี้จะส่งน้ำจากแม่น้ำและน้ำพุไปรวมกันที่สระมังกรดำ (Heilong Pool หรือ Black Dragon Pond) จากนั้นจึงกระจายน้ำผ่านเครือข่ายคลองและลำน้ำเพื่อใช้ในชีวิตประจำวัน การผลิต และการป้องกันอัคคีภัยภายในเมือง

เมืองเก่าลี่เจียงประกอบด้วยสามส่วนหลัก ได้แก่ เมืองเก่าต้าเหยียน (Dayan Old Town) ซึ่งรวมถึงสระมังกรดำ, หมู่บ้านไป๋ซา (Baisha) และหมู่บ้านซู่เหอ (Shuhe) โดยเป็นศูนย์กลางสำคัญสำหรับการสื่อสารทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ มายาวนานกว่า 800 ปี และเป็นศูนย์กลางการค้าในภูมิภาคตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 12 (พุทธศตวรรษที่ 18) การแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีตลอดหลายศตวรรษเหล่านี้ได้ก่อให้เกิดสถาปัตยกรรมท้องถิ่น ศิลปะ การวางผังเมือง ภูมิทัศน์ วิถีชีวิต สังคม ประเพณี และงานฝีมือที่โดดเด่น ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานอิทธิพลที่หลากหลายเข้ากับเอกลักษณ์เฉพาะของชาวน่าซี องค์การยูเนสโกได้บรรยายถึงเมืองนี้ว่าเป็น "เมืองโบราณอันยอดเยี่ยมที่ตั้งอยู่ในภูมิทัศน์อันงดงาม ซึ่งแสดงถึงการหลอมรวมวัฒนธรรมที่แตกต่างกันอย่างกลมกลืน จนสร้างสรรค์ภูมิทัศน์เมืองที่มีคุณภาพโดดเด่น"

คุณค่าโดดเด่นสากล (Outstanding Universal Value)

เมืองเก่าลี่เจียงได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกโดยยูเนสโกในปี ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) ด้วยคุณค่าโดดเด่นสากลตามเกณฑ์ทางวัฒนธรรมสามข้อ ได้แก่ (ii), (iv) และ (v) โดยได้รับการยกย่องว่าเป็นเมืองโบราณอันเป็นเลิศที่นำเสนอการผสมผสานอย่างกลมกลืนของประเพณีทางวัฒนธรรมที่หลากหลายในภูมิทัศน์ที่น่าทึ่ง ซึ่งส่งผลให้เกิดสภาพแวดล้อมเมืองที่มีคุณภาพโดดเด่น

• เกณฑ์ (ii): แสดงให้เห็นถึงการแลกเปลี่ยนคุณค่าของมนุษย์ที่สำคัญ ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 12 (พุทธศตวรรษที่ 18) เป็นต้นมา เมืองเก่าลี่เจียงได้ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางสำคัญของการค้าและการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ รวมถึงชาวน่าซี (Naxi), ฮั่น (Han), ทิเบต (Tibetan) และไป๋ (Bai) โดยเชื่อมโยงเสฉวน ยูนนาน และทิเบตตามเส้นทางสายไหมใต้ (Southern Silk Road) และเส้นทางค้าชาและม้าโบราณ (Ancient Tea and Horse Roads) การปฏิสัมพันธ์นี้กว่า 800 ปี ได้ส่งเสริมให้เกิดสถาปัตยกรรมท้องถิ่น การวางผังเมือง ศิลปะ และชีวิตทางสังคมที่ไม่เหมือนใคร ซึ่งได้รวมเอาแก่นแท้ของวัฒนธรรมที่แตกต่างเหล่านี้เข้าไว้ด้วยกัน ในขณะที่ยังคงรักษาลักษณะเฉพาะของชาวน่าซีไว้ ภาพจิตรกรรมฝาผนังในศาสนสถานและอาคารอื่นๆ สะท้อนให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกันอย่างสันติของลัทธิขงจื๊อ ลัทธิเต๋า และศาสนาพุทธ

• เกณฑ์ (iv): เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของประเภทอาคาร หรือกลุ่มสถาปัตยกรรม หรือภูมิทัศน์ ที่แสดงถึงขั้นตอนสำคัญในประวัติศาสตร์มนุษย์ เมืองเก่าลี่เจียงประกอบด้วยสามส่วนหลัก ได้แก่ เมืองเก่าต้าเหยียน (Dayan Old Town) ซึ่งรวมถึงสระมังกรดำ (Heilong Pool), หมู่บ้านไป๋ซา (Baisha) และหมู่บ้านซู่เหอ (Shuhe) พื้นที่เหล่านี้ร่วมกันแสดงให้เห็นถึงลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรมของช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกัน โดยปรับให้เข้ากับภูมิประเทศทางธรรมชาติของภูเขาและแหล่งน้ำได้อย่างชาญฉลาด ก่อให้เกิดถิ่นฐานอันเป็นเอกลักษณ์ที่ผสมผสานประเพณีการอยู่อาศัยของชาวน่าซี (Naxi), ฮั่น (Han), ไป๋ (Bai) และทิเบต (Tibetan) สถาปัตยกรรมมีความโดดเด่นเป็นพิเศษสำหรับการหลอมรวมองค์ประกอบจากหลายวัฒนธรรมที่มารวมกันตลอดหลายศตวรรษ และเมืองยังคงรักษาคุณภาพและความเป็นของแท้ของทัศนียภาพเมืองโบราณไว้ได้เป็นอย่างดี

• เกณฑ์ (v): เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของถิ่นฐานมนุษย์แบบดั้งเดิม การใช้ที่ดิน หรือการใช้ทะเล ซึ่งเป็นตัวแทนของวัฒนธรรม (หรือวัฒนธรรมต่างๆ) หรือการมีปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อสิ่งนั้นตกอยู่ในภาวะเปราะบางภายใต้ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงที่ไม่สามารถย้อนกลับได้ เมืองเก่าลี่เจียงเป็นแบบอย่างของถิ่นที่อยู่ของมนุษย์ที่ผสานภูเขา แม่น้ำ ต้นไม้ และสถาปัตยกรรมเข้าด้วยกันอย่างลึกซึ้ง สะท้อนถึงความเป็นหนึ่งเดียวระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ความสัมพันธ์ทางเรขาคณิตและการจัดวางทางนิเวศวิทยาที่ดีได้รับการส่งเสริมด้วยระบบน้ำแบบแตกแขนงอันเป็นเอกลักษณ์ซึ่งมีต้นกำเนิดจากภูเขาที่ปกคลุมด้วยหิมะ (Yulong Snow Mountain) ระบบนี้จะส่งน้ำเข้าสู่เครือข่ายคลองและน้ำพุ ซึ่งจัดหาน้ำให้กับความต้องการของเมืองเพื่อการป้องกันอัคคีภัย ชีวิตประจำวัน และการผลิต ระบบน้ำที่มีพลังนี้ กลุ่มอาคารที่กลมกลืน บ้านเรือนที่สะดวกสบาย และสภาพแวดล้อมที่น่ารื่นรมย์ รวมถึงศิลปะพื้นบ้านที่เป็นเอกลักษณ์ ล้วนเป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของความเฉลียวฉลาดของมนุษย์ในการใช้ที่ดินและการปรับตัวเข้ากับธรรมชาติ ระบบชลประทานอันเก่าแก่นี้ยังคงใช้งานได้ดีมาจนถึงปัจจุบัน

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม

ประวัติศาสตร์: เมืองเก่าลี่เจียงเป็นศูนย์กลางการสื่อสารทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมที่สำคัญมานานกว่า 800 ปี ซึ่งมีบทบาทเป็นศูนย์กลางการค้าในภูมิภาคตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 12 (พุทธศตวรรษที่ 18) เป็นต้นมา การปฏิสัมพันธ์อย่างต่อเนื่องระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ เช่น น่าซี (Naxi), ฮั่น (Han), ทิเบต (Tibetan) และไป๋ (Bai) ได้ส่งผลให้เกิดการหลอมรวมทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยี ทำให้เกิดรูปแบบการพัฒนาเมืองที่เป็นเอกลักษณ์ ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ยืนยันบทบาทของลี่เจียงในฐานะจุดเชื่อมต่อสำคัญบนเส้นทางค้าชาและม้าโบราณ (Ancient Tea and Horse Roads) และเส้นทางสายไหมใต้ (Southern Silk Road) ซึ่งเป็นช่องทางสำคัญสำหรับการแลกเปลี่ยนสินค้า ความคิด และวัฒนธรรมระหว่างพื้นที่ต่างๆ

สถาปัตยกรรม: สถาปัตยกรรมของเมืองเก่าลี่เจียงโดดเด่นด้วยการผสมผสานองค์ประกอบจากหลากหลายวัฒนธรรมเข้าไว้ด้วยกันอย่างกลมกลืน โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาปัตยกรรมของชาวน่าซีที่ผสานเข้ากับอิทธิพลของชาวฮั่น ทิเบต และไป๋ การวางผังเมืองถูกออกแบบมาอย่างชาญฉลาดเพื่อปรับให้เข้ากับภูมิประเทศที่ไม่ราบเรียบของที่ราบลี่เจียง โดยมีการรักษาคุณภาพและความเป็นของแท้ของทัศนียภาพเมืองโบราณไว้ได้อย่างดีเยี่ยม

หัวใจสำคัญของโครงสร้างพื้นฐานของเมืองคือระบบชลประทานโบราณอันชาญฉลาดที่ยังคงใช้งานได้ดีจนถึงทุกวันนี้ ระบบนี้มีต้นกำเนิดจากยอดเขาหิมะมังกรหยก (Yulong Snow Mountain) ที่ปกคลุมด้วยหิมะ ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเมือง น้ำจากภูเขาจะไหลลงสู่สระมังกรดำ (Heilong Pool) ซึ่งเป็นแหล่งกักเก็บน้ำหลัก จากนั้นจึงถูกส่งผ่านเครือข่ายคลองและลำน้ำที่ถักทอไปทั่วเมือง เพื่อตอบสนองความต้องการน้ำในชีวิตประจำวัน การผลิต และที่สำคัญคือการป้องกันอัคคีภัย

ในด้านศิลปะและจิตวิญญาณ ภาพจิตรกรรมฝาผนังที่พบในอาคารทางศาสนาและอาคารอื่นๆ ในลี่เจียง แสดงให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขและกลมกลืนของลัทธิขงจื๊อ ลัทธิเต๋า และศาสนาพุทธ ซึ่งสะท้อนถึงการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมที่หลากหลายที่หล่อหลอมเมืองแห่งนี้

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

• สถาปัตยกรรมผสมผสานอันเป็นเอกลักษณ์: เมืองเก่าลี่เจียงโดดเด่นด้วยสถาปัตยกรรมและการวางผังเมืองที่เป็นการหลอมรวมวัฒนธรรมของชาวน่าซี (Naxi), ฮั่น (Han), ทิเบต (Tibetan) และไป๋ (Bai) อย่างกลมกลืน ซึ่งปรับให้เข้ากับภูมิประเทศได้อย่างชาญฉลาด

• ระบบชลประทานโบราณที่ชาญฉลาด: มีระบบน้ำที่ซับซ้อนและเปี่ยมด้วยนวัตกรรม ซึ่งมีต้นกำเนิดจากยอดเขาหิมะมังกรหยก (Yulong Snow Mountain) ที่ส่งน้ำผ่านเครือข่ายคลองทั่วเมืองเพื่อการใช้สอยและป้องกันอัคคีภัย ซึ่งยังคงใช้งานได้ดีจนถึงปัจจุบัน

• สระมังกรดำ (Heilong Pool): เป็นส่วนสำคัญของระบบน้ำโบราณ ซึ่งเป็นแหล่งกักเก็บน้ำหลักก่อนจะกระจายไปทั่วเมือง และยังเป็นจุดชมวิวที่สวยงาม

• องค์ประกอบหลักสามส่วนของเมือง: ประกอบด้วย เมืองเก่าต้าเหยียน (Dayan Old Town), หมู่บ้านไป๋ซา (Baisha) และหมู่บ้านซู่เหอ (Shuhe) ซึ่งล้วนแสดงถึงลักษณะทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกัน

• ศูนย์กลางการค้าและวัฒนธรรมบนเส้นทางสายไหม: มีบทบาทสำคัญในฐานะศูนย์กลางการค้าและวัฒนธรรมบนเส้นทางสายไหมใต้ (Southern Silk Road) และเส้นทางค้าชาและม้าโบราณ (Ancient Tea and Horse Roads) มายาวนานกว่า 800 ปี

• การอนุรักษ์วัฒนธรรมน่าซีตงปา (Naxi Dongba Culture): รัฐบาลท้องถิ่นได้มีนโยบายส่งเสริมธุรกิจที่เน้นวัฒนธรรมน่าซีตงปาแบบดั้งเดิม เพื่อรักษาและนำเสนอเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมนี้

เมืองเก่าลี่เจียง เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของมรดกโลกที่สะท้อนการผสมผสานทางวัฒนธรรมอย่างกลมกลืน และความชาญฉลาดของมนุษย์ในการปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ ด้วยคุณค่าโดดเด่นสากลที่ได้รับการรับรองโดยยูเนสโก เมืองแห่งนี้ไม่ได้เป็นเพียงศูนย์กลางการค้าและวัฒนธรรมอันยาวนานนับ 800 ปีเท่านั้น แต่ยังเป็นบทพิสูจน์ถึงความสามารถในการสร้างสรรค์สถาปัตยกรรม การวางผังเมือง และระบบชลประทานอันเป็นเอกลักษณ์ ซึ่งผสานองค์ประกอบจากหลากหลายกลุ่มชาติพันธุ์ได้อย่างลงตัว ความรุ่มรวยทางประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรมที่วิจิตรบรรจง และการอนุรักษ์วัฒนธรรมน่าซีอันเป็นเอกลักษณ์ ทำให้เมืองเก่าลี่เจียงยังคงเป็นจุดหมายปลายทางที่สำคัญสำหรับการศึกษาและท่องเที่ยวเชิงมรดก ที่นำเสนอภาพสะท้อนของการอยู่ร่วมกันอย่างสันติและความงดงามที่ยั่งยืน

.

------------------------