แหล่งมรดกโลก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มาเลเซีย 2012 มรดกทางโบราณคดีหุบเขาเล็งกอง (Archaeological Heritage of the Lenggong Valley)

มรดกทางโบราณคดีหุบเขาเล็งกอง (Archaeological Heritage of the Lenggong Valley): หน้าต่างสู่ประวัติศาสตร์มนุษย์ยุคแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

หุบเขาเล็งกอง (Lenggong Valley) ซึ่งตั้งอยู่ในรัฐเปรัก ประเทศมาเลเซีย ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกขององค์การยูเนสโก (UNESCO World Heritage Site) เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2012 C.E. (พ.ศ. 2555) การประกาศเกียรตินี้เป็นการยกย่องให้หุบเขาแห่งนี้เป็นหนึ่งในแหล่งโบราณคดีที่สำคัญที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เนื่องจากมีการค้นพบหลักฐานการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ยุคแรกเริ่มที่ยาวนานเกือบสองล้านปี ทำให้เป็นหนึ่งในบันทึกที่ยาวนานที่สุดของการอยู่อาศัยของมนุษย์ยุคแรกในพื้นที่เดียว และเป็นแหล่งที่เก่าแก่ที่สุดนอกทวีปแอฟริกา

หุบเขาเล็งกองนำเสนอประวัติศาสตร์โฮมินิด (hominid) ที่ไม่เคยมีมาก่อน ครอบคลุมยุคหินเก่า (Paleolithic), ยุคหินใหม่ (Neolithic) และยุคโลหะ (Metal Ages) ตั้งแต่ 1.83 ล้านปีจนถึง 1,700 ปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. - 253 C.E. / 1700 B.E.) การค้นพบที่สำคัญ รวมถึงโครงกระดูก "มนุษย์เปรัก" (Perak Man) ซึ่งเป็นโครงกระดูกมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่และสมบูรณ์ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีอายุประมาณ 11,000 ปีที่แล้ว (ประมาณ 9046 B.C.E. - 2538 B.E.) ตลอดจนแหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่าที่ไม่ถูกรบกวน บ่งชี้ถึงเทคโนโลยีลิธิก (lithic technology) และวิถีชีวิตของมนุษย์ยุคแรกเริ่ม

คุณค่าโดดเด่นสากล (Outstanding Universal Value)

หุบเขาเล็งกองได้รับการยอมรับว่ามีคุณค่าโดดเด่นสากลตามเกณฑ์ (iii) และ (iv) ขององค์การยูเนสโก:

• เกณฑ์ (iii): เป็นพยานหลักฐานที่ไม่เหมือนใครหรือเป็นพิเศษสำหรับประเพณีทางวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ยังมีชีวิตอยู่หรือที่สาบสูญไปแล้ว

• เกณฑ์ (iv): เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของประเภทของอาคาร ชุดสถาปัตยกรรมหรือเทคโนโลยี หรือภูมิทัศน์ที่แสดงให้เห็นถึงขั้นตอนที่สำคัญในประวัติศาสตร์ของมนุษย์

คุณค่าโดดเด่นสากลของหุบเขาเล็งกองมาจากบันทึกทางโบราณคดีที่กว้างขวางและต่อเนื่องของประวัติศาสตร์โฮมินิดนอกทวีปแอฟริกา ซึ่งครอบคลุมระยะเวลาประมาณ 1.83 ล้านปีจนถึง 1,700 ปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. - 253 C.E. / 1700 B.E.) ทำให้เป็นหนึ่งในลำดับวัฒนธรรมที่ยาวนานที่สุดในพื้นที่เดียวทั่วโลก

การค้นพบแหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่าที่ยังคงสภาพเดิม (in situ Palaeolithic stone tool workshops) บนชายฝั่งของทะเลสาบโบราณและตามชั้นกรวดของแม่น้ำเก่า บ่งชี้ถึงชุดเทคโนโลยีลิธิกที่โดดเด่น ขวานมือ (hand axes) ที่พบบริเวณบูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh) ซึ่งได้รับการอนุรักษ์ไว้จากการชนของอุกกาบาตเมื่อประมาณ 1.83 ล้านปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. / ~2579893 B.E.) ถือเป็นหนึ่งในขวานมือที่เก่าแก่ที่สุดที่ค้นพบนอกทวีปแอฟริกา หลักฐานการอยู่อาศัยของมนุษย์ตลอดสามยุค (ยุคหินเก่า, ยุคหินใหม่ และยุคโลหะ) สะท้อนถึงการมีอยู่ของประชากรขนาดค่อนข้างใหญ่และกึ่งถาวรในอดีต

นอกจากนี้ การค้นพบที่สำคัญเช่น "มนุษย์เปรัก" (Perak Man) ซึ่งเป็นโครงกระดูกมนุษย์ที่เก่าแก่และสมบูรณ์ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีอายุระหว่าง 10,000 ถึง 11,000 ปี (ประมาณ 9046 B.C.E. - 2538 B.E.) และได้รับการระบุว่าเป็นกลุ่มออสตราโลเมลานีซอยด์ (Australomelanesoid) ยิ่งเน้นย้ำถึงความสำคัญทางมานุษยวิทยาของแหล่งนี้

ความแท้จริงและความสมบูรณ์ (Authenticity and Integrity) ของแหล่งโบราณคดีได้รับการยืนยันจากสภาพที่ยังไม่ถูกรบกวนของแหล่งขุดค้น ส่วนใหญ่เนื่องจากการเยี่ยมชมที่จำกัด บันทึกหลักฐานและการวิจัยที่ต่อเนื่องตั้งแต่ปี 1987 C.E. (พ.ศ. 2530) ช่วยให้มั่นใจในความน่าเชื่อถือและความแท้จริงของแหล่งมรดกนี้

บริบททางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม (Historical and Architectural Context)

หุบเขาเล็งกองมีประวัติศาสตร์การอยู่อาศัยของมนุษย์ที่ยาวนานและต่อเนื่อง โดยมีหลักฐานครอบคลุมตั้งแต่ยุคหินเก่า (Paleolithic) ไปจนถึงยุคหินใหม่ (Neolithic) และยุคโลหะ (Metal Ages)

ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์:

• ช่วงเวลาการอยู่อาศัย: หลักฐานทางโบราณคดีบ่งชี้ถึงการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์เป็นระยะเวลายาวนานถึง 1.83 ล้านปี (ประมาณ 1830000 B.C.E. / ~2579893 B.E.) จนถึงประมาณ 1,700 ปีที่แล้ว (ประมาณ 253 C.E. / 1700 B.E.) ทำให้เป็นหนึ่งในบันทึกที่ยาวนานที่สุดของการอยู่อาศัยของมนุษย์ในพื้นที่เดียว และเก่าแก่ที่สุดนอกทวีปแอฟริกา

• เหตุการณ์ทางธรณีวิทยาที่สำคัญ:

  • การชนของอุกกาบาตที่บูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh): เมื่อประมาณ 1.83 ล้านปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. / ~2579893 B.E.) การชนของอุกกาบาตได้ก่อให้เกิดหินซูอีไวต์ (suevite impact rocks) ที่หายาก ซึ่งช่วยอนุรักษ์เครื่องมือหินยุคหินเก่าไว้ภายใน ทำให้เป็นแหล่งสำคัญในการศึกษาเทคโนโลยีลิธิกยุคแรกเริ่ม

  • เถ้าภูเขาไฟจากโทบา (Toba eruption): เถ้าภูเขาไฟจากการระเบิดของภูเขาไฟโทบาเมื่อประมาณ 70,000 ปีที่แล้ว (ประมาณ 67946 B.C.E. / ~90425 B.E.) ได้ช่วยปกป้องและรักษาสภาพของบันทึกทางโบราณคดีจำนวนมากให้คงอยู่

• แหล่งผลิตเครื่องมือหิน: มีการค้นพบแหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่าที่ยังไม่ถูกรบกวน (undisturbed Palaeolithic stone tool workshops) บนชายฝั่งของทะเลสาบโบราณและตามชั้นกรวดของแม่น้ำเก่า แหล่งเหล่านี้ เช่น โกตากัมปัน (Kota Tampan) และบูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh) เป็นหลักฐานที่ชัดเจนของเทคโนโลยีและวิถีชีวิตของมนุษย์ในยุคแรกเริ่ม

• มนุษย์เปรัก (Perak Man): การค้นพบโครงกระดูกของ "มนุษย์เปรัก" ในถ้ำกัวกุนุงรุนตูห์ (Gua Gunung Runtuh) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มถ้ำบูกิตเกอปาลากายะห์ (Bukit Kepala Gajah) เป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงถึงการมีอยู่ของมนุษย์ออสตราโลเมลานีซอยด์ (Australomelanesoid) เมื่อประมาณ 10,000 ถึง 11,000 ปีที่แล้ว (ประมาณ 9046 B.C.E. - 2538 B.E.) โครงกระดูกนี้เป็นตัวอย่างที่สมบูรณ์และเก่าแก่ที่สุดที่พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

• โครงสร้างไซต์: แหล่งมรดกโลกประกอบด้วยแหล่งโบราณคดีสี่แห่ง แบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลัก:

  • กลุ่มที่ 1 (ทางใต้ของเมืองเล็งกอง): รวมถึงแหล่งกลางแจ้ง เช่น บูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh) และโกตากัมปัน (Kota Tampan) ซึ่งขึ้นชื่อเรื่องแหล่งผลิตเครื่องมือหิน

  • กลุ่มที่ 2 (ทางเหนือของเมืองเล็งกอง): ประกอบด้วยถ้ำ เช่น บูกิตจาวา (Bukit Jawa), บูกิตเกอปาลากายะห์ (Bukit Kepala Gajah) ซึ่งมีถ้ำกัวกุนุงรุนตูห์ (Gua Gunung Runtuh), กัวเตลุกเกอลาวาร์ (Gua Teluk Kelawar) และกัวกาจัง (Gua Kajang) ซึ่งมีหลุมฝังศพยุคก่อนประวัติศาสตร์ และกัวฮาริเมา (Gua Harimau)

ตำนานพื้นบ้าน: (จากรายงานการวิจัยนี้ ไม่มีการกล่าวถึงตำนานพื้นบ้านที่แตกต่างจากข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่ค้นพบทางโบราณคดี) เนื้อหาทั้งหมดอ้างอิงจากหลักฐานทางวิทยาศาสตร์และโบราณคดีที่ได้รับการยืนยัน

จุดเด่นสำคัญ (Key Highlights)

หุบเขาเล็งกองนำเสนอจุดเด่นทางโบราณคดีและธรณีวิทยาหลายประการที่ทำให้มีความสำคัญระดับโลก:

• มนุษย์เปรัก (Perak Man): การค้นพบที่โดดเด่นที่สุดคือ "มนุษย์เปรัก" โครงกระดูกมนุษย์ที่เก่าแก่และสมบูรณ์ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมีอายุประมาณ 10,000 ถึง 11,000 ปี (ประมาณ 9046 B.C.E. - 2538 B.E.) และถูกค้นพบในถ้ำกัวกุนุงรุนตูห์ (Gua Gunung Runtuh)

• แหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่า: มีการค้นพบแหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่าที่ยังไม่ถูกรบกวน (undisturbed Palaeolithic stone tool workshops) บนชายฝั่งของทะเลสาบโบราณและตามชั้นกรวดของแม่น้ำเก่า แหล่งที่สำคัญได้แก่ บูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh), โกตากัมปัน (Kota Tampan), บูกิตจาวา (Bukit Jawa) และกัวฮาริเมา (Gua Harimau)

• ช่วงเวลาการอยู่อาศัยที่ยาวนาน: หุบเขาแห่งนี้มีบันทึกการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ที่ยาวนานถึง 1.83 ล้านปีจนถึง 1,700 ปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. - 253 C.E. / 1700 B.E.) ซึ่งเป็นหนึ่งในบันทึกที่ยาวที่สุดของการอยู่อาศัยของมนุษย์ในสถานที่เดียว และเป็นแหล่งที่เก่าแก่ที่สุดนอกทวีปแอฟริกา

• ความสำคัญทางธรณีวิทยา: ธรณีวิทยาอันเป็นเอกลักษณ์ของหุบเขา รวมถึงการชนของอุกกาบาตที่บูกิตบูนูห์เมื่อประมาณ 1.83 ล้านปีที่แล้ว (ประมาณ 1830000 B.C.E. / ~2579893 B.E.) ซึ่งอนุรักษ์เครื่องมือหินยุคหินเก่าไว้ในหินซูอีไวต์ที่หายาก นอกจากนี้ เถ้าภูเขาไฟจากการระเบิดของภูเขาไฟโทบาเมื่อประมาณ 70,000 ปีที่แล้ว (ประมาณ 67946 B.C.E. / ~90425 B.E.) ยังช่วยรักษาสภาพของบันทึกทางโบราณคดี

• กลุ่มแหล่งโบราณคดี: แหล่งมรดกโลกแบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลัก:

  • กลุ่มทางใต้: ประกอบด้วยแหล่งกลางแจ้ง เช่น บูกิตบูนูห์ (Bukit Bunuh) และโกตากัมปัน (Kota Tampan)

  • กลุ่มทางเหนือ: ประกอบด้วยถ้ำ เช่น บูกิตจาวา (Bukit Jawa), กลุ่มถ้ำบูกิตเกอปาลากายะห์ (Bukit Kepala Gajah) ซึ่งรวมถึง กัวกุนุงรุนตูห์ (Gua Gunung Runtuh), กัวเตลุกเกอลาวาร์ (Gua Teluk Kelawar) และกัวกาจัง (Gua Kajang) และกัวฮาริเมา (Gua Harimau)

สถานที่ท่องเที่ยวอื่นๆ: หุบเขาเล็งกองยังเป็นแหล่งที่คาดว่าจะได้รับการเสนอชื่อเป็นอุทยานธรณีโลกยูเนสโก (UNESCO Global Geopark) และเป็นพื้นที่สำคัญสำหรับนก (Important Bird Area) ซึ่งนำเสนอความงามของธรรมชาติ เช่น ทะเลสาบราบัน (Lake Raban) ป่าฝนลาตาเกะกาบู (Lata Kekabu) และแหล่งที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง นอกจากนี้ พื้นที่ยังขึ้นชื่อเรื่องวัฒนธรรมปัตตานี (Pattani culture) ที่เป็นเอกลักษณ์และอาหารท้องถิ่นเฉพาะถิ่น

หุบเขาเล็งกอง (Archaeological Heritage of the Lenggong Valley) ไม่เพียงแต่เป็นแหล่งมรดกโลกที่สำคัญของมาเลเซียเท่านั้น แต่ยังเป็นสมบัติล้ำค่าของมนุษยชาติที่นำเสนอหลักฐานอันเป็นเอกลักษณ์และต่อเนื่องของการอยู่อาศัยของมนุษย์ยุคแรกเริ่มนอกทวีปแอฟริกา บันทึกทางโบราณคดีที่ทอดยาวกว่า 1.83 ล้านปี (ประมาณ 1830000 B.C.E. / ~2579893 B.E.) รวมถึงการค้นพบ "มนุษย์เปรัก" (Perak Man) และแหล่งผลิตเครื่องมือหินยุคหินเก่าที่ยังคงสภาพเดิม ล้วนเป็นประจักษ์พยานถึงวิวัฒนาการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีของมนุษย์ในอดีต การอนุรักษ์แหล่งแห่งนี้เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาและชื่นชมคุณค่าอันโดดเด่นสากลที่สะท้อนถึงประวัติศาสตร์อันยาวนานของเผ่าพันธุ์มนุษย์

-------------------------

เที่ยวแหล่งมรดกโลก (World Heritage Site)

เที่ยวรอบโลก (Travel World)