เมืองเศรษฐกิจพิเศษ จีน (Special Economic Zones: SEZs) กลไกสำคัญในการผลักดันเศรษฐกิจจีนสู่ระดับโลก จีน เป็นประเทศที่สร้างความประหลาดใจให้กับโลกด้วยการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างก้าวกระโดดในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา และหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่อยู่เบื้องหลังความสำเร็จนี้คือการถือกำเนิดขึ้นของ เมืองเศรษฐกิจพิเศษ จีน (Special Economic Zones: SEZs)
SEZs คืออะไรและเกิดขึ้นได้อย่างไร ? ความหมายของ “เมืองเศรษฐกิจพิเศษ”
เมืองเศรษฐกิจพิเศษ จีน (Special Economic Zones: SEZs) คือ พื้นที่ที่รัฐบาลจีนกำหนดขึ้นเพื่อทดลองนโยบายเศรษฐกิจแบบเปิดและเสรีมากกว่าพื้นที่ทั่วไป โดยมุ่งเน้นการดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ ส่งเสริมการส่งออก และพัฒนาเทคโนโลยี ซึ่งเมืองเหล่านี้จะได้รับสิทธิพิเศษทางภาษี กฎระเบียบการค้า และการจัดการแรงงานที่ยืดหยุ่นมากกว่าภายในประเทศ
จุดเริ่มต้นของ SEZs ในจีน
จีนเริ่มจัดตั้งเมืองเศรษฐกิจพิเศษในช่วงต้นทศวรรษ 1980 ภายใต้การนำของ เติ้ง เสี่ยวผิง ผู้นำที่ผลักดันนโยบาย "ปฏิรูปและเปิดประเทศ" ผู้นำการปฏิรูปเศรษฐกิจจีน หลังจากจีนเปิดประเทศเพื่อต้อนรับการลงทุนจากต่างชาติ โดย SEZs ถูกมองว่าเป็น “หน้าต่าง” ที่จีนเปิดให้โลกภายนอกมองเห็นแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจรูปแบบใหม่ของประเทศ (Reform and Opening Up) ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศ ถ่ายทอดเทคโนโลยี และทดลองใช้กลไกตลาดในระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม โดยไม่กระทบต่อระบบโดยรวมของประเทศ
SEZs คือ พื้นที่ที่รัฐบาลจีนได้มอบอำนาจพิเศษในการดำเนินนโยบายทางเศรษฐกิจที่ยืดหยุ่นกว่าพื้นที่อื่นๆ ทั่วไปของประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้าน
- มาตรการจูงใจด้านภาษี ลดหย่อนภาษีเงินได้นิติบุคคล ภาษีนำเข้า-ส่งออก หรือยกเว้นภาษีสำหรับธุรกิจต่างชาติ
- กฎระเบียบที่ผ่อนปรน ลดความซับซ้อนของขั้นตอนการอนุมัติการลงทุน การนำเข้า-ส่งออก และการบริหารจัดการธุรกิจ
- โครงสร้างพื้นฐานที่ครบครัน พัฒนาท่าเรือ สนามบิน ถนน และสาธารณูปโภคต่างๆ เพื่อรองรับการลงทุนและการค้า
- นโยบายแรงงานที่ยืดหยุ่น เพื่อดึงดูดแรงงานและเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต
เมืองเศรษฐกิจพิเศษสำคัญของจีน SEZs ทั้ง 5 แห่ง
เมืองเศรษฐกิจพิเศษสำคัญของจีน SEZs
จีน ได้ประกาศจัดตั้งเมืองเศรษฐกิจพิเศษ 4 แห่งแรก และประกาศเพิ่มอีก 1 แห่ง ได้แก่
1 เชินเจิ้น (Shenzhen) ต้นแบบเมืองเศรษฐกิจพิเศษแห่งแรก ตั้งอยู่ในมณฑลกวางตุ้ง ติดกับฮ่องกง (2,020 ตารางกิโลเมตร) จากหมู่บ้านชาวประมงสู่มหานครเทคโนโลยี ตั้งอยู่ตรงข้ามฮ่องกง ได้รับการแต่งตั้งเป็น SEZ ในปี 1980 ปัจจุบันเป็นศูนย์กลางเทคโนโลยี สตาร์ทอัพ และการผลิตระดับโลก มีบริษัทชื่อดัง เช่น Huawei, Tencent, DJI กลายเป็นต้นแบบความสำเร็จของ SEZs และปัจจุบันเป็นศูนย์กลางเทคโนโลยีและนวัตกรรมระดับโลก
2 จูไห่ (Zhuhai) ตั้งอยู่ในมณฑลกวางตุ้ง ติดกับมาเก๊า (1,687.8 ตารางกิโลเมตร) เมืองริมทะเลในมณฑลกวางตุ้ง พัฒนาเชื่อมโยงกับมาเก๊า โดยมีโครงการสะพานฮ่องกง-จูไห่-มาเก๊า เป็นศูนย์กลางอุตสาหกรรมทันสมัย การท่องเที่ยว และการผลิตระดับสูง เน้นอุตสาหกรรมไฮเทคและการท่องเที่ยว
3 ซัวเถา (Shantou) ตั้งอยู่ในมณฑลกวางตุ้ง (2,064 ตารางกิโลเมตร) เป็นเมืองท่าสำคัญที่มีความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับชาวจีนโพ้นทะเล เมืองท่าเก่าแก่ริมชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ เป็นศูนย์กลางวัฒนธรรมแต้จิ๋ว เชื่อมโยงกับชาวจีนโพ้นทะเล ได้รับการส่งเสริมเพื่อการค้าระหว่างประเทศและการลงทุนจากตะวันตก
4 เซียะเหมิน (Xiamen) ตั้งอยู่ในมณฑลฝูเจี้ยน (1,565 ตารางกิโลเมตร) เป็นเมืองท่าสำคัญและศูนย์กลางการค้ากับไต้หวัน เมืองท่าทางยุทธศาสตร์ตรงข้ามเกาะไต้หวัน เป็นศูนย์กลางอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ เคมีภัณฑ์ และการท่องเที่ยว เน้นการพัฒนาเศรษฐกิจอย่างยั่งยืนและรักษาสิ่งแวดล้อม
หมายเหตุ มีการประกาศให้ มณฑลไห่หนาน (Hainan Province) ทั้งหมดเป็น เขตเศรษฐกิจพิเศษเพิ่มในปี 1988 ซึ่งถือเป็น SEZ ที่ใหญ่ที่สุดของจีน
5 ไห่หนาน (Hainan) เกาะเศรษฐกิจพิเศษทั้งเกาะ (33,920 ตารางกิโลเมตร) เกาะทางตอนใต้ของจีน ได้รับสถานะ SEZ ทั้งเกาะในปี 1988 พัฒนาเป็นเขตการค้าเสรีและศูนย์กลางการท่องเที่ยวระดับนานาชาติ ปัจจุบันกำลังพัฒนาเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจทางทะเลและเทคโนโลยี
การขยายตัวและพัฒนาการของ SEZs
ความสำเร็จของ SEZs ยุคแรก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เชินเจิ้น ได้พิสูจน์ให้เห็นถึงศักยภาพของการเปิดประเทศและดึงดูดการลงทุน ส่งผลให้มีการขยายแนวคิดนี้ไปยังพื้นที่อื่นๆ อย่างกว้างขวาง หลังจากความสำเร็จของ SEZs ยุคแรก จีนได้ขยาย รูปแบบของเขตเศรษฐกิจพิเศษ ออกไปอีกหลายรูปแบบ เช่น
- เมืองท่าชายฝั่งเปิด (Open Coastal Cities) ในปี 1984 ได้มีการเปิดเมืองชายฝั่งสำคัญ 14 แห่ง เพื่อดึงดูดการลงทุนและการค้า เช่น เซี่ยงไฮ้ กวางโจว เทียนจิน ต้าเหลียน เป็นต้น
- เขตพัฒนาเศรษฐกิจและเทคโนโลยี (Economic and Technological Development Zones - ETDZs) เน้นการพัฒนาอุตสาหกรรมขั้นสูงและเทคโนโลยี
- เขตพัฒนาอุตสาหกรรมไฮเทค (High-Tech Industrial Development Zones - HIDZs) ส่งเสริมการวิจัยและพัฒนา ตลอดจนอุตสาหกรรมที่ใช้เทคโนโลยีขั้นสูง
- เขตการค้าเสรีนำร่อง (Pilot Free Trade Zones - FTZs) มีความยืดหยุ่นด้านกฎระเบียบทางการเงินและการบริการมากขึ้น เพื่อทดลองการปฏิรูปเชิงลึก เช่น เขตการค้าเสรีเซี่ยงไฮ้
บทบาทและผลกระทบของ SEZs ต่อจีน
เมืองเศรษฐกิจพิเศษ มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของจีนในหลายมิติ
- ดึงดูดการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ (FDI) เป็นช่องทางหลักในการดึงดูดเงินทุน เทคโนโลยี และองค์ความรู้จากต่างชาติ
- กระตุ้นการส่งออก เป็นฐานการผลิตเพื่อการส่งออกที่สำคัญ ทำให้จีนกลายเป็น "โรงงานของโลก"
- ห้องทดลองทางเศรษฐกิจ เป็นพื้นที่สำหรับการทดลองนโยบายและมาตรการปฏิรูปเศรษฐกิจก่อนนำไปปรับใช้ในวงกว้างทั่วประเทศ
- เพิ่มการจ้างงานและรายได้ของประชาชน สร้างงานและยกระดับชีวิตความเป็นอยู่ การเติบโตของอุตสาหกรรมใน SEZs สร้างโอกาสในการทำงานจำนวนมาก และยกระดับรายได้ของประชากร
- ผลักดันการพัฒนาเมือง การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานและอุตสาหกรรม นำไปสู่การพัฒนาเมืองอย่างรวดเร็วและทันสมัย
- ผลักดันการพัฒนาอุตสาหกรรมสมัยใหม่ เป็นต้นแบบในการขยายการปฏิรูปสู่พื้นที่อื่นของประเทศ
ความสำเร็จ
การเปลี่ยนเมืองเล็กเป็นมหานครระดับโลก เช่น เซินเจิ้น สร้าง GDP และรายได้ต่อหัวสูงกว่าค่าเฉลี่ยประเทศ กลายเป็นฐานการผลิตและศูนย์กลางนวัตกรรมของโลก
ความท้าทาย
ความเหลื่อมล้ำระหว่าง SEZ กับพื้นที่ชนบท ปัญหาสิ่งแวดล้อมจากการพัฒนาอย่างรวดเร็ว การปรับตัวต่อเศรษฐกิจยุคใหม่ เช่น Digital Economy และความยั่งยืน
อนาคตของเมืองเศรษฐกิจพิเศษ
เมืองเศรษฐกิจพิเศษของจีน เป็นกุญแจสำคัญที่ขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศในช่วงสี่ทศวรรษที่ผ่านมา ไม่เพียงแต่ทำให้จีนเติบโตอย่างรวดเร็วในเชิงอุตสาหกรรมและการส่งออก แม้ว่าการเปิดกว้างทางเศรษฐกิจที่ไม่มากขึ้นเท่าเดิม และความได้เปรียบของ SEZs ก็อาจลดลงเมื่อเทียบกับอดีต แต่เมืองเศรษฐกิจพิเศษเหล่านี้ ยังคงมีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อน นวัตกรรม การพัฒนาอุตสาหกรรมไฮเทค และการทดลองนโยบายใหม่ๆ เพื่อรองรับการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืนของจีนในอนาคต เป็นต้นแบบของการปฏิรูปเชิงนโยบายและการจัดการที่สามารถนำไปใช้ในประเทศกำลังพัฒนาอื่น ๆ ทั่วโลก
เมืองเศรษฐกิจพิเศษของจีน จึงไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่ทางภูมิศาสตร์เท่านั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของวิสัยทัศน์ ความกล้าในการปฏิรูป และความมุ่งมั่นของจีนในการก้าวขึ้นเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจของโลกอย่างแท้จริง
.
-------------------------
ที่มา
-
รวบรวมข้อมูลและรูป
-------------------------
ดูเพิ่มเติมในเรื่องที่เกี่ยวข้องได้ที่
-------------------------
ที่มาแผนที่: https://lighthousechinabizcenter.wordpress.com